Դե Վաալ. Բունդեսթագի բանաձեւից հետո թուրքական իշխանությունը կարող է ճնշել փոքրամասնություններին
Դատելով անցյալի օրինակներից՝ Հայոց ցեղասպանության մասին Բունդեսթագի ընդունած բանաձեւը հազիվ թե լուրջ վնաս հասցնի Գերմանիայի եւ Թուրքիայի հարաբերություններին: Այս կարծիքին է բրիտանացի լրագրող Թոմաս դե Վաալը:
«Գերմանացիներն առաջինը չեն, որ գնացին այդ քայլին, եւ վերջինը չեն լինի: Եվրոպայում նրանք հետեւեցին Ավստրիայի, Ֆրանսիայի, Շվեդիայի եւ մի շարք այլ երկրների օրինակին, որոնք վերջին տարիներին ճանաչել են Հայոց ցեղասպանությունը: Գրեթե բոլոր պատմաբանները պարբերաբար համաձայնում են, որ հայերի զանգվածային սպանությունները ցեղասպանական ակտ էին, չնայած այդ եզրույթն ի հայտ է եկել դրանից 30 տարի անց»,- Foreign Affairs-ում հրապարակված հոդվածում գրում է դե Վաալը:
Նա հիշեցնում է, որ դեռեւս 1921 թվականին գերմանացի գեներալ Լիման վան Սանդերսը ներողություն խնդրեց Թալեաթ փաշային սպանած հայի գործով դատավարության ժամանակ:
Նրա խոսքով, Բունդեսթագի բանաձեւը կարեւոր է նաեւ Հոլոքոստի պատճառով: «Դա օգնում է նաեւ բացատրել, թե ինչու են թուրքերն այդքան խուսափում «ցեղասպանություն» եզրույթից. նրանք բնազդաբար զգում են, որ այդ եզրույթն իրենց պապերի գործողությունները հավասարեցնում է նացիստներին»,- կարծում է հոդվածի հեղինակը:
Դե Վաալը նաեւ հետաքրքրական է համարում բանաձեւի ընդունման համար Բունդեսթագի ընտրած ժամանակը: Ի վերջո, ակնհայտ է, որ դա պետք է արվեր անցյալ տարի՝ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առիթով: «Բայց գերմանացի բազմաթիվ քաղաքական գործիչների համար դա խորհրդանշական միջոց էր՝ պատասխանելու վախեցնելու տակտիկային, որն Էրդողանն օգտագործում էր միգրանտների ճգնաժամի ժամանակ՝ սպառնալով հազարավոր միգրանտների Եվրոպա ուղարկել, եթե թուրքերը ԵՄ առանց վիզայի մուտքի իրավունք չստանան»,- կարծում է հեղինակը:
Լրագրողը հիշեցնում է, որ բանաձեւի շարժիչ ուժերից մեկը Ջեմ Օզդեմիրն էր՝ Գերմանիայի Կանաչների կուսակցության համանախագահը եւ քրդական Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության (HDP) ուժեղ դաշնակիցը: Նրա խոսքով, Թուրքիայում այդ կուսակցությունն ավելին է, քան քրդական լինելը, այն բոլոր փոքրամասնությունների համար «հովանոց» է ծառայում: Նա նշում է, որ Թուրքիայում հայկական հարցն արդյունավետորեն միավորվում է քրդերի խնդրին:
Դե Վաալն ընդգծում է, որ Էրդողանի նոր բռնատիրական Թուրքիայում նախագահը պատերազմ է հայտարարել քրդերին, ինչպես նաեւ հայերին: Էրդողանը ցանկանում է խորհրդարանում մեծամասնություն ստանալ, որպեսզի կարողանա սահմանադրական բարեփոխումներն առաջ մղել եւ նախագահի ավելի հզոր ինստիտուտ ստեղծել՝ իր իսկ գլխավորությամբ: Այդ պատճառով ճնշումներ է գործադրում HDP-ի անդամների նկատմամբ: Նրանք կարող են պատասխանատվության ենթարկվել ահաբեկչության մեղադրանքով եւ հեռացվել խորհրդարանից: Նրանցից մեկն էլ պատգամավոր Կարո Փայլյանն է, որը, ըստ դե Վաալի, «մարտահրավեր նետեց Թուրքիայի նոր սուլթանը դառնալու՝ Էրդողանի փորձին»:
«Այդ պատճառով Բունդեսթագի բանաձեւը կարող է միայն բարդացնել Փայլյանի ու նրա ընկերների կյանքը»,- գրում է հեղինակը՝ ընդգծելով, որ Թուրքիայի փոքրաթիվ հայկական համայնքն ու Թուրքիայում կիսաօրինական աշխատող տասնյակ հազարավոր հայերը հատկապես խոցելի են դառնում Անկարայի պատասխան քայլերի առջեւ:
