Ի՞նչ հեռանկարներ կան մոտ ապագայում Երևանի և Բաքվի միջև խաղաղության պայմանագրի ստորագրման համար։ Քաղաքագետ Արման Ղուկասյանի կանխատեսմամբ՝ մոտ ապագայում խաղաղության պայմանագրի հնարավոր ստորագրումը քիչ հավանական է, և շատ բան կախված է նաև միջազգային իրավիճակից։
«Չնայած Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը շարունակվում է, սակայն տեղ-տեղ առաջընթացի տեմպերը դանդաղում են։ Երկու երկրների ղեկավարները հրաժարվել են Լոնդոնում երկկողմ հանդիպում անցկացնել Եվրոպական խորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի միջնորդությամբ։ Երեւանի եւ Բաքվի միջեւ Արեւմուտքի միջնորդությամբ երկխոսությունը որոշակի փակուղի է մտնում»,- լրագրողների հետ հանդիպմանն ասաց նա։
Ղուկասյանը հիշեցրեց, որ հուլիսի 1-ին խաթարվել է նաև սահմանազատման գործընթացը, և ակնհայտ է, որ Ալիևը չի շտապում խաղաղության պայմանագիր կնքել, քանի որ ցանկանում է ստանալ առավելագույնը, հատկապես այն պայմաններում, երբ միջազգային խաղացողները՝ միջազգային օրակարգով պայմանավորված զբաղված են այլ ոլորտներում:
«Արևմտյան միջնորդների կարծիքով՝ խաղաղ պայմանագրի նախագծի մեծ մասը համաձայնեցված է կողմերի կողմից, սակայն առաջ շարժվելու համար անհրաժեշտ է քաղաքական կամք։ Ալիևի հիմնական նպատակն այս փուլում նաև այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցքը» ստանալն է, որը շատ միջազգային խաղացողների շահերի տիրույթում է։ Վերջերս Միացյալ Նահանգները բացահայտ հայտարարեց, որ միջանցքն անհրաժեշտ է, քանի որ այն Կենտրոնական Ասիայի երկրներին թույլ կտա նվազեցնել իրենց կախվածությունը Չինաստանից և Ռուսաստանից՝ շրջանցելով այդ երկրները, Հայաստանի և Ադրբեջանի տարածքներով դուրս գալ համաշխարհային շուկաներ»,- նշեց նա։ Ղուկասյանն ավելացրեց, որ այսպես կոչված միջանցքի խնդիրն այժմ առաջնահերթություն է Ալիևի համար, սակայն այստեղ բախվում են բազմաթիվ խոշոր խաղացողների շահերը՝ ի դեմս Ռուսաստանի, Արևմուտքի, Թուրքիայի, Իրանի և Չինաստանի, ինչը նույնպես ազդում է գործընթացի վրա։ Երևանի և Բաքվի միջև կնքված խաղաղության պայմանագիրը։ Իսկ որոշ տեղեկությունների համաձայն, մատնանշեց բանախոսը, նոր Սահմանադրության ընդունման հարցը հետին պլան է մղվել, և, ամենայն հավանականությամբ, նոր Սահմանադրությունը կընդունվի միայն 2026 թվականին Հայաստանում կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններից հետո։
«Այսպիսով, կարելի է կանխատեսել, որ մոտ ապագայում խաղաղության պայմանագրի հնարավոր ստորագրումը քիչ հավանական է, շատ բան կախված է նաև միջազգային իրավիճակից։ Վերոնշյալին գումարվում է նաև Իրանի և Իսրայելի միջև հակամարտության էսկալացիայի մեծ հավանականությունը, որը նույնպես կարող է լուրջ ազդեցություն ունենալ տարածաշրջանի վրա, և այս դեպքում Ալիևը կարող է փորձել օգտվել իրավիճակից ու նոր սադրանքների դիմել միջանցքը ստանալու համար։ Կան չափազանց շատ անորոշ գործոններ, որոնք կարող են ազդել գործընթացի վրա, սակայն համաձայնագրի արագ ստորագրում պետք չէ սպասել»,- ընդգծեց նա։
Արման Ղուկասյանը մատնանշեց այն փաստը, որ չնայած ամառային շրջանին, Հայաստանի շուրջ շարունակվում են շատ հետաքրքիր իրադարձություններ տեղի ունենալ: Նրա խոսքով, «շատ բան պարզ է դառնում, և որոշ արտաքին խաղացողներ սկսել են դիմակները հանել և բացահայտ խոսել Հարավային Կովկասում իրենց հավակնությունների մասին.
«Եվ դա տեղի է ունենում Արևմուտքի միջնորդությամբ Երևանի և Բաքվի միջև, այսպես կոչված, հարաբերությունների կարգավորման գործընթացի շրջանակներում»:
Ապա շարունակեց. «ԱՄՆ-ն այլևս չի թաքցնում իր մտադրությունները և հայտարարում է Սյունիքում միջանցք ստեղծելու անհրաժեշտության մասին, ինչը հակասում է Հայաստանի շահերին: Ամերիկացիներն էլ ավելի հեռուն գնացին և բացահայտ ձևակերպեցին հետևյալը. «Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագրի կնքումը հնարավոր է, բայց դրա համար անհրաժեշտ է, որպեսզի կողմերը կատարեն բարդ ընտրություններ և բարդ փոխզիջումների գնան»։ Այս մասին օրերս հայտարարել է ԱՄՆ Պետքարտուղարության պաշտոնական ներկայացուցիչ Մեթյու Միլլերը։ Միաժամանակ նա ընդգծել է, որ Վաշինգտոնը կանգ չի առնի, քանի դեռ համաձայնություն ձեռք չի բերվել։ Ստացվում է, որ սկզբում Արևմուտքը միլիոնավոր դոլարներ է ներդրել հայկական տեղեկատվական դաշտում, որպեսզի մեղադրի Ռուսաստանին միջանցք ստանալու ցանկության մեջ, իսկ հիմա նույն միջանցքն է ակնկալում»,- նշեց նա։
Ամերիկացիները, շարունակեց քաղաքագետը, վերջերս հայտարարություն արեց, որ միջանցքը Հայաստանով և Ադրբեջանով անհրաժեշտ է, որպեսզի Կենտրոնական Ասիայի երկրները դուրս գան համաշխարհային շուկաներ՝ շրջանցելով Ռուսաստանը և Չինաստանը, ինչը կնվազեցնի Կենտրոնական Ասիայի կախվածությունը այս երկրներից։ Հիմա բոլորին պետք է պարզ լինի, որ Արևմուտքի համար Հայաստանն ընդամենը գործիք է Ռուսաստանի և Չինաստանի դեմ՝ անգլո-սաքսոնների արտաքին քաղաքական հավակնությունների իրականացման համար։
«Այս ամենի ֆոնին Փաշինյանին, ամենայն հավանականությամբ, Եվրամիությունից ազդանշան է տրվել, որ ԵՄ-ում Հայաստանին ոչ ոք չի սպասում, և այդ պատճառով ՀՀ վարչապետը հրաժարվել է անդամակցության հարցով հանրաքվե անցկացնելու մտքից։ Նիկոլ Փաշինյանը կողմ էր ԵՄ-ին անդամակցելու հարցով հանրաքվեի անցկացմանը, սակայն հետագայում հրաժարվեց այդ մտքից՝ պատճառաբանելով, որ հարցեր ունի, որոնց ԵՄ-ից պատասխաններ չի ստացել, և կարծես թե հետ է կանգնում հանրաքվեի գաղափարից։ Փաշինյանը հիանալի հասկանում է, որ Հայաստանը ԵՄ-ում սպասելի չէ և, ամենայն հավանականությամբ, Փաշինյանը չի պատրաստվում լուրջ արտաքին քաղաքական հետընթացներ անել՝ Արևմուտքից սպասվող իրական այլընտրանքի բացակայության պատճառով։ Հենց դրանով կարելի է բացատրել այն փաստը, որ Երևանը չի շտապում դուրս գալ ՀԱՊԿ-ից և դուրս բերել 102-րդ ռուսական բազան»,- ասաց նա։
Ըստ Ղուկասյանի՝ պարզ է, որ Հայաստանը նույնպես դուրս չի գա ԵԱՏՄ-ից, քանի որ կա չոր տնտեսական հաշվարկ. ինչպե՞ս է Հայաստանը արտահանելու, ինչպես դա տեղի է ունենում այսօր ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու շրջանակներում, քանզի հայկական արտադրությունը կկանգնի բազմաթիվ խնդիրների առջև եվրոպական շուկա մուտք գործելիս, ինչը շատ ավելի թանկ է, նաև թե՛ եվրոպական չափանիշներին համապատասխանելու, թե՛ տրանսպորտային հաղորդակցության բացակայության առումով։
Ղուկասյանը հիշեցրեց, որ ԵԱՏՄ-ին անդամակցության շրջանակներում Հայաստանն այսօր առաջատարն է անդամ երկրների շարքում տնտեսական աճի տեմպերով։ Այսպես, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, 2023 թվականին Հայաստանում գրանցվել է տնտեսական ակտիվության 9,4 տոկոս աճ, իսկ ՀՆԱ-ն աճել է 8,5 տոկոսով։ Արտահանումն աճել է 55,3%-ով, ներմուծումը՝ 40,2%-ով։ Միայն վերջին երկու տարվա ընթացքում Հայաստանից արտահանումն աճել է 2,8 անգամ, ներմուծման ծավալները՝ 2,3 անգամ։
«Կարծում եմ, որ Փաշինյանը մոտ ապագայում չի համաձայնի ԵՄ-ին անդամակցելու վերաբերյալ հանրաքվե անցկացնել, և այդ գործընթացը երկար կձգձգվի, իսկ հակառուսական կուրսը երկրում սուր դրսևորումներ չի ունենա և ամենը կշարունակվի առանց լուրջ շրջադարձերի”,- եզրափակեց քաղաքագետը:
