Մոսկվայում զգուշավոր լավատեսություն կա ԼՂ պատերազմից հետո. Ալեքսեյ Տոկարև

Ուժեղացրե՞ց թե՞ թուլացրեց Ռուսաստանի դիրքերը Հարավային Կովկասում ղարաբաղյան վերջին պատերազմը: Կարելի՞ է արդյոք առաջընթաց ակնկալել ռուս-վրացական հարաբերություններում Վրաստանում կայացած խորհրդարանական ընտրություններից եւ Աբխազիայի տարածքով երկաթուղային հաղորդակցության վերականգնումից հետո:

VERELQ-ի այս և այլ հարցերին պատասխանել է ՄԳԻՄՕ-ի միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող Ալեքսեյ Տոկարևը:

Ինչպե՞ս է անդրադարձել Ղարաբաղում վերջերս տեղի ունեցած պատերազմը Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում Ռուսաստանի դիրքորոշման վրա: Դրանք ուժեղացե՞լ, թե՞ թուլացել են։

Ընդհանուր տրամադրությունը Մոսկվայում քիչ թե շատ օբյեկտիվ փորձագետների, ոչ թե հայամետ կամ ադրբեջանամետ, այլ նրանց շրջանում, ովքեր տարածաշրջանին նայում են ոչ թե Երեւանի կամ Բաքվի, այլ Մոսկվայի դիրքերից, ավելի շուտ դրական է։ Առաջին հերթին նրանք կնշեն բազայի մասին (ռուս խաղաղապահներն Արցախում են - հեղ.), իհարկե հաջորդիվ սկսվում են բազմաթիվ «բայց»-ներ։

Առաջին «բայց»-ը խաղաղապահների մանդատն է։ 5 տարի անց այն պետք է վերանայել: Երկրորդ «Բայց»-ը թուրք զինվորականների պաշտոնական ներկայությունն է Ադրբեջանի տարածքում՝ մոնիթորինգային կենտրոնում, որը մենք միասին ենք ստեղծում։

Երրորդ «բայց»-ը հենց Հայաստանում Ռուսաստանի կողմնակիցների որոշակի թվի կորուստն է և հայ հասարակության ակնհայտ նեղվածությունը Ռուսաստանից։ Ես ոչ մի դեպքում դրա մասին չեմ խոսում՝ դա ճիշտ է, թե սխալ, այլ հասարակական տրամադրություններն եմ արձանագրում։ Ռացիոնալ տեսանկյունից, ես համաձայն չեմ դրա հետ, բայց այս միտումը անհնար է անտեսել:

Եվ ստացվում է, որ այդ «բայց»-երը, առնվազն այս երեքն են, նրանք, այնուամենայնիվ, խոչընդոտում են էյֆորիան, որ բազա է տեղակայվել Ադրբեջանի դե յուրե տարածքում։ Ուստի, եթե ամփոփենք այս հարցի պատասխանը, ապա դա այնպիսի զգուշավոր լավատեսությունն է, որն «օբյեկտիվացվում» է այդ բազմաթիվ «բայց»-երով, որոնք բոլորն էլ հասկանում են։ Բայց դա, իհարկե, լավատեսություն է, ոչ թե պարտվողական տրամադրություններ: Այլ չ թե տրամադրություններ առ այն, որ մենք դաշնակից են կորցրել:

Վրաստանում կայացած ընտրություններից հետո կարելի՞ է առաջընթաց ակնկալել ռուս-վրացական հարաբերություններում:

Ոչ ոք առաջընթացի չի սպասում, ընտրությունները դրա վրա չեն ազդում։ Վրաստանը գնալով ավելի է խորանում ինքնիշխանության կորստի ճանապարհով: Այն, որ ԱՄՆ դեսպանատուն են գալիս քաղաքական գործիչներ եւ դեսպանի մասնակցությամբ գրված համաձայնագիրը ստորագրում, դա, իհարկե, տարօրինակ միտում է մի երկրի համար, որը ցանկանում է ինքնիշխան լինել: Այլ բան է, որ Վրաստանը չի ցանկանում ինքնիշխան լինել։ Եվ քանի որ մենք հասկանում ենք, որ որոշումները կայացվում են ոչ թե Հավլաբարիում, այլ ուրիշ տեղ: Իսկ առանց այդ որոշումների ոչ մի տեղաշարժ չի լինի, ապա ոչ, Ռուսաստանում հարաբերությունների ոչ մի ջերմացում չեն սպասում։

Գնահատեք Աբխազիայի տարածքով երկաթուղային հաղորդակցության վերականգնման հնարավորությունները:

Տնտեսական տեսանկյունից, հաղորդակցույթունը պետք է վերաբացվի: Իհարկե, եթե աբխազներն ու վրացիները կարողանային վերականգնել հաղորդագրությունը, վերականգնել կամուրջը Ինգուրի գետի վրայով, գործարկել գնացքները, սկզբի համար, հավանաբար, բեռնատար նշանակության, իսկ հետո ուղեւորատար: Սա իհարկե լավ է, տնտեսության համար: Տնտեսությունը, անշուշտ, սպասում է, թե երբ կվերագործարկվի երկաթուղին։ Բայց տվյալ դեպքում քաղաքականությունը տնտեսությունից ավելի կարևոր է։ Քանի որ պատերազմը 1992 թվականին սկսվեց նրանից, որ վրացիները մտցրեցին ազգային գվարդիա երկաթուղին պահպանելու համար։ Աբխազները դա լավ գիտեն։

Չնայած վերջին տարիներին աբխազների հետ խաղաղ հարաբերությունների կարգավորման ուղղությամբ Վրաստանի բոլոր դրական գործողություններին (դրանք հետխորհրդային տարածքում հաշտեցման լավագույն ծրագրերից են. առանց ճանաչման ներգրավման ծրագրեր, կրթական ծրագրեր, աբխազներ կարող են Վրաստանի բյուջեի հաշվին ստանալ բարձր տեխնոլոգիական բժշկական օգնություն), Վրաստանը թշնամի է աբխազների համար: Քանի դեռ սերունդ չի փոխվել, եթե Վրաստանում իշխանության չգա նոր Սահակաշվիլին, ապա նա Աբխազիայի թիվ մեկ թշնամին կլինի։ Եւ, հետեւաբար, հաղորդակցության ոչ մի ապաշրջափակում չի լինի, քաղաքական խնդիրների պատճառով: Տնտեսությունը դրա կարիքն ունի, սակայն քաղաքականությունն այլ օրակարգ է թելադրում ։

Եվ Ռուսաստանը, հավանաբար, կդադարի այդ հարցը առաջ մղել դիվանագիտական, փորձագիտական և ոչ պաշտոնական փակ ուղիներով, քանի որ Ռուսաստանը մուտք է ստանում Հայաստան Ադրբեջանի տարածքով (դա «Հյուսիս-Հարավ» տրանսպորտային միջանցքն է)։ Եվ Աբխազիայի տարածքով երկաթուղային ճյուղի նշանակությունը օբյեկտիվորեն նվազում է։

Ես կարծում եմ, որ Մոսկվայի դիրքորոշումը կարելի է բնութագրել այսպես. եթե Աբխազիայի եւ Վրաստանի միջեւ հարաբերությունները թույլ տան, ապա լավ է, որ այդ ճանապարհն ապաշրջափակվի։ Եթե թույլ չտան, այդ ուղղությամբ ոչ մեկ մեծ ծիրգեր չի գործադրի։

Հայկ Խալաթյան