Իրանական գազը չի կարող փոխարինել ռուսականին Հայաստանում. նախկին փոխնախարար

Հայաստանի էներգետիկ անկախությունը կպահանջի առնվազն տասնամյա նպատակաուղղված աշխատանք և խոշոր ներդրումներ ենթակառուցվածքներում:

Ըստ Հայաստանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախկին փոխնախարար Հակոբ Վարդանյանի գնահատականի, երկրի էներգետիկ անկախության ապահովման համար կպահանջվի առնվազն տասնամյա նպատակաուղղված աշխատանք և խոշոր ներդրումներ ենթակառուցվածքներում:

Փոփոխվող աշխարհաքաղաքական իրավիճակում Հայաստան գազի մատակարարման դիվերսիֆիկացման հարցը դառնում է ավելի ու ավելի արդիական: Սակայն, ինչպես ցույց է տալիս իրավիճակի մանրամասն վերլուծությունը, այս խնդրի արագ լուծում գոյություն չունի: Այս մասին Երևանում էներգետիկ անվտանգության թեմայով քննարկման ժամանակ հայտարարել է Հայաստանի տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախկին փոխնախարար, էներգետիկ ոլորտը համակարգող Հակոբ Վարդանյանը:

Ռուսական գազը Հայաստան է հասնում Վրաստանի տարածքով տարանցիկ՝ սահմանին հազար խորանարդ մետրի դիմաց 165 դոլար գնով: «Գազպրոմ Արմենիան» պատասխանատու է երկրում գազի հետ կապված ամբողջ շղթայի համար՝ տեղափոխումից մինչև պահեստավորում և բաշխում, ինչպես նաև զբաղվում է գազատրանսպորտային համակարգի և պահեստարանների արդիականացմամբ: 2022 թվականին Հայաստանը ծախսել է 414 միլիոն դոլար Ռուսաստանից գազի գնման և 270 միլիոն դոլար նավթամթերքների համար:

Հայաստանը գազ է ներմուծում նաև Իրանից՝ բարտերային սխեմայով էլեկտրաէներգիայի դիմաց: Սակայն Իրանից ներմուծվող գազի ծավալները զգալիորեն փոքր են Ռուսաստանից մատակարարումների համեմատ՝ տարեկան մոտ 365-400 միլիոն խորանարդ մետր:

Փորձագետի խոսքով, գազամատակարարման այլընտրանքային աղբյուրների դիտարկման ժամանակ անհրաժեշտ է հաշվի առնել երկու առանցքային ասպեկտ՝ տնտեսական և տեխնիկական: «Առաջնային նշանակություն ունի տնտեսական բաղադրիչը: Գազի գների բարձրացումը կարող է լրջորեն խաթարել մեր տնտեսության մրցունակությունը, հատկապես արտահանմանն ուղղված ոլորտներում», - ընդգծել է Վարդանյանը:

Խոսելով ռուսական գազը իրանականով փոխարինելու հնարավորության մասին՝ նախկին փոխնախարարը բերել է կոնկրետ թվեր: «Ձմռանը Հայաստանի օրական գազի պահանջարկը կազմում է 12-ից 16 միլիոն խորանարդ մետր: Ընդ որում, 2006-2007 թվականներին շահագործման հանձնված իրանական գազատարը տեխնիկապես կարող է ապահովել օրական առավելագույնը 6 միլիոն խորանարդ մետր: Սակայն նույնիսկ ամառային շրջանում, երբ գազի սպառումը զգալիորեն ցածր է, այդ ծավալով կայուն մատակարարումներ չի հաջողվել ապահովել», - նշել է նա:

Ավելին, ըստ Վարդանյանի, իրան-հայկական գազատարով մատակարարումների առավելագույն ծավալը երբեք չի գերազանցել օրական 4.5 միլիոն խորանարդ մետրը, այն էլ՝ ընդամենը 2-3 օրվա ընթացքում: «Իրանը պարզապես չունի բավարար հզորություններ հյուսիսային շրջաններում՝ ձմեռային շրջանում կայուն մատակարարումներ ապահովելու համար, երբ ներքին պահանջարկը հենց Իրանում հասնում է գագաթնակետին», - բացատրել է փորձագետը:

Էական խոչընդոտ է նաև գնային գործոնը: «Իրանական գազը միշտ եղել է առնվազն կրկնակի թանկ ռուսականից: Մեր իրանցի գործընկերները բազմիցս ընդգծել են, որ չեն կարող Հայաստանին գազ վաճառել ավելի էժան, քան Թուրքիային (փորձագիտական տվյալներով՝ Իրանը Թուրքիա է արտահանում գազը մոտ 400-500 դոլարով՝ հազար խորանարդ մետրի դիմաց - խմբ.), հաշվի առնելով վերջինիս մատակարարումների զգալիորեն մեծ ծավալները», - նշել է Վարդանյանը՝ ավելացնելով, որ ռուսականի գինը Հայաստանի համար հազիվ թե այնքան բարձրանա, որ իրանական գազի արժեքը գրավիչ դառնա հայկական կողմի համար:

Փորձագետի կարծիքով, Հայաստանի էներգետիկ անվտանգության խնդրի երկարաժամկետ լուծումը էներգիայի կուտակման համակարգերի զարգացման ոլորտում է: «Մեզ անհրաժեշտ են առնվազն 5000 մեգավատ ընդհանուր հզորությամբ կուտակիչ կայաններ: Սա թույլ կտար, օրինակ, կուտակել արևային էներգիան և ծածկել պիկային պահանջարկը 4-5 ժամվա ընթացքում», - կարծում է Վարդանյանը:

Ընդ որում, նախկին փոխնախարարը զգուշացնում է, որ ձմեռային շրջանում ռուսական գազի մատակարարումների կրճատման դեպքում ստիպված կլինենք վերադառնալ 90-ականների պրակտիկային և լիարժեք օգտագործել Սևանա լճի ռեսուրսները, ինչը նշանակում է տարեկան մոտ մեկուկես միլիարդ խորանարդ մետր ջրի բացթողում: «Սա թույլ կտա ապահովել համակարգի կայունությունը ընդամենը 70-75%-ով», - ընդգծել է նա:

«Այս խնդիրների լուծման համար անհրաժեշտ է արդեն այսօրվանից սկսել կուտակիչ կայանների կառուցումը, անկախ դրանց արժեքից, և ստեղծել շուկայական մեխանիզմներ: Կպահանջվի առնվազն 10 տարվա նպատակաուղղված աշխատանք՝ ստեղծելու համար ենթակառուցվածք, որը կկարողանա ապահովել էներգահամակարգի կայունությունը իրանական գազի մատակարարումների տեխնիկական հնարավորությունների հետ համատեղ», - եզրափակել է Հակոբ Վարդանյանը:

Փորձագետը նաև նշել է, որ նույնիսկ անհրաժեշտ ենթակառուցվածքի ստեղծումը չի նշանակում սակագների անմիջական նվազում: «Երբ մենք ստեղծենք շուկայական մեխանիզմներ, դա չի նշանակի, որ մենք 40-50 դրամով ավել ենք վճարելու - դա է իրական արժեքը: Բայց գների տատանումները կդարձնեն դրանց աշխատանքը հնարավոր», - բացատրել է նա: