Աբրահամ Գենջոյանը դեռ նախորդ տարվա հանձնած խաղողի գումարը չի ստացել: Հույս էլ չունի որ կստանա, թեև պայմանագրով նախատեսված էր, որ մայիսին պետք է գործարանը վճարեր: 120 դրամով 7,5 տոննա խաղողը հանձնել է Արագածոտնի մարզի Ոսկեվազ գյուղում գտնվող «Հայասի» գործարանին:
«Ամեն անգամ մեզ խաբել են՝ էսօր կտանք, էգուց կտանք: Հավաքվեցինք, գնացինք գործարան, դժգոհեցինք, ոստիկաններ եկան, մեզ համոզեցին, թե գնացեք, սեպտեմբերի վերջ կեսը կվճարեն, մնացածն էլ հոկտեմբերի սկզբին: Թողեցինք, եկանք տուն, բայց գումարները չենք ստացել»,-ասում է Ա. Գենջոյանը:
Աբրահամ Գենջոյանը 8000 քմ խաղողի այգի ունի Արմավիրի մարզի Խանջյան գյուղում, որից 3000 քմ այս տարի անտերության է մատնել: Չի ոռոգել, որևէ ծախս չի արել, որ գոնե ոռոգման ջրի գումար չվճարի: Ասում է՝ խաղողի մշակությունը վնասով են իրականացնում: Մեծ դժվարությամբ են խաղողի մթերման պայմանագրեր կնքում, իսկ ում հետ էլ հաջողվում է պայմանագիր կնքել՝ գումարները տարիներով չեն վճարում:
Այս տարի ևս ստիպված «Հայասի» գործարանին է հաձնել խաղողի բերքը, քանի որ այլ գործարանների հետ պայմանագիր կնքել չի հաջողվում:
Աբրահամ Գենջոյանը պատմեց, որ նախկինում գործարանները միայն գյուղացիների հետ էին գործ ունենում: Վերջին տարիներին հայտնվել են «միջնորդներ», ովքեր կապեր ունեն գործարաններում: Կնքում ենք 50-60 տոննայի պայմանագրեր, գյուղացիներից խաղողը գնում են 80 դրամով ու գործարանին հանձնում՝ 120 դրամով: Այն գյուղացիները, ովքեր պայմանագրեր չունեն, ստիպված համաձայնում են այդ պայմանին՝ վնաս կրելով:
«40-50 հազ. դրամ տալիս ենք խաղողը բեռնատարով գործարան հասցնելու համար, 7 հոգի բանվոր ենք բերում՝ 7000 դրամով, դրան ավելացնում ենք նաև սնունդը: Ստացվում է դաշտում մոտ 1,5 տոննա խաղող արդեն դուրս ենք տալիս, մնացածն էլ հանձնում ենք ու փող չենք ստանում: Լավ, բա ես ինչո՞վ հող ու ջրի վարձ վճարեմ, ոնց ապրեմ: Էլ չեմ ասում, թե մեկ տարվա ընթացքում ինչքան աշխատանք ենք կատարում այգում, ինչքան թունաքիմիկատ ենք առնում»,-ասում է Ա. Գենջոյանը և հավելում, որ Խանջյանում իր նման ևս 30 հոգի կա, ովքեր չեն ստացել նախորդ տարիների խաղողի գումարը:
Գյուղացիները չեն կարողանում մատչելի գնով պարարտանյութ գնել. խաղողի մթերման գումարները դեռ չեն ստացել
Ոչ միայն Խանջյանի, այլև մարզի Աղավնատուն, Արագած գյուղերի խաղողագործները սպասում են նախորդ տարվա խաղողի գումարներին: Նրանք ևս հանձնել են «Հայասի» գործարանին ու անհույս սպասում են: Հարկ է նշել, որ առաջին տարին չէ, երբ «Հայասին» խախտում է պայմանագրային պարտավորությունները և գյուղացիներին ժամանակին չի վճարում:
Գործարաններն ամբողջությամբ չեն վճարել խաղողի մթերման գումարները
Էկոնոմիկայի նախարարությունից «Հետք»-ին հայտնել են, որ սեպտեմբերի 13-ի դրությամբ 2022թ. մթերած խաղողի դիմաց գործարանների պարտքի չափը կազմում է 223 մլն 400 հազ. դրամ, որից միայն 150 մլն դրամը բաժին է ընկնում «Հայասի գրուպ» ՍՊԸ-ին:
Փորձեցինք պարզաբանումներ ստանալ «Հայասի Գրուպ» ՍՊԸ-ից: Ընկերության աշխատակիցներն օրեր շարունակ այդպես էլ չպատասխանեցին մեր հեռախոսազանգերին: Այցելեցինք նաև գործարան: Անվտանգության աշխատակիցը, իմանալով այցի նպատակը, որ ցանկանում ենք պարզաբանումներ ստանալ մթերումների ու խաղողագործներին ունեցած պարտքերի մասին, ասաց՝ ղեկավար կազմից որևէ մեկը տեղում չէ: Խնդրեցինք վերջիններիս հեռախոսահամարը՝ պարզաբանումներ ստանալու նպատակով: Առանձին սենյակում փորձում էր ստանալ թույլտվություն՝ հեռախոսահամարը փոխանցելու համար, այնուհետև վերադարձավ և հայտարարեց, որ իրավասու չէ հեռախոսահամար փոխանցել:
Այսինքն՝ «Հայասի Գրուպ» ընկերությունը հրաժարվեց պարզաբանումներ ներկայացնել, թե ինչու չի կատարում պայմանագրային պարտավորությունները և ինչու չի վճարում խաղողագործների նկատմամբ ունեցած ֆինանսական պարտավորությունները:
Մինչ սպասում էինք, որ աշխատակիցը հեռախոսով ճշտումներ իրականացներ, նկատեցինք փակցված հայտարարությունը: Այս տարվա մթերած խաղողի դիմաց գյուղացիներին վճարվելու է մինչև 2024թ. օգոստոսի 20-ը:
Ու՞մ է պատկանում «Հայասի Գրուպ» ընկերությունը
Ընկերությունը իրավաբանական անձանց պետական ռեգիստրում գրանցվել է 2010թ. ապրիլի 16-ին՝ միակ սեփականատեր, այդ ժամանակ նախագահին առընթեր Ազգային անվտանգության խորհրդի քարտուղար Արթուր Բաղդասարյանի կողմից: Ընկերության իրավանախորդը եղել է «Գոլդեն Գրեյփ Գրուպ» ՍՊԸ-ն, որի սեփականատերը նույնպես եղել է Արթուր Բաղդասարյանը:
Այժմ «Հայասի Գրուպ» ՍՊԸ-ի սեփականատերը «Գավեքս Գրուպ» ՍՊԸ-ն է:
Ուշագրավն այն է, որ «Գավեքս Գրուպ» ՍՊԸ-ն հիմնադրվել է 2008թ. սեպտեմբերին՝ Արթուր Բաղդասարյանի կնոջ՝ Աննա Բաղդասարյանի կողմից: Վերջինս ընկերության միակ փայատերն է եղել մինչև 2010թ. ապրիլի 15-ը: Նույն տարվա ապրիլի 16-ից մինչ օրս ընկերության միակ սեփականատերը Արթուր Բաղդասարյանն է:
Այսինքն՝ փաստացի «Հայասի Գրուպ» ՍՊԸ-ի սեփականատերը նախկին բարձրաստիճան պաշտոնյա Արթուր Բաղդասարյանն է:
Քիչ խաղող, քիչ մթերում
Մարզպետրանների՝ աշխատանքային կարգով տրամադրած տեղեկատվության և Էկոնոմիկայի նախարարության գնահատականների համաձայն՝ ընթացիկ տարվա խաղողի տեխնիկական սորտերի բերքի կանխատեսվող ծավալը կազմելու է շուրջ 168 հազ. 800 տոննա: Համեմատության համար նշենք, որ Վիճակագրական կոմիտեի տվյալներով՝ նախորդ տարվա խաղողի համախառն բերքը կազմել է 225 հազ. 800 տոննա:
Էկոնոմիկայի նախարարության փոխանցմամբ՝ խաղող մթերող ընկերությունները պատրաստակամություն են հայտնել մթերել մոտ 105 հազ. տոննա խաղող: Պայմանագրեր չունեցող խաղողագործների մոտ ավելցուկը կազմելու է շուրջ 65 հազ. տոննա:
Համեմատության համար նշենք, որ նախորդ տարի մթերվել է 196 հազ. 400 տոննա խաղող:
Այս տարի նվազել է ոչ միայն ակնկալվող բերքը, մթերումների ծավալները, այլև խաղողի մթերման գինը: Կառավարության 2023թ. սեպտեմբերի 7-ի «2023 թվականի խաղողի մթերումների գործընթացի կազմակերպման միջոցառումները հաստատելու մասին» որոշմամբ մթերվող խաղողի նվազագույն գինը սահմանվել է 110 դրամ: Խաղողագործները նախորդ տարիներին հանձնել են 120-140 դրամով: Միջնորդները պայմանագիր չունեցող գյուղացիներից մթերել են 70-80 դրամով:
Էկոնոմիկայի նախարարությունից հայտնում են, որ շուկայական տնտեսության պայմաններում գյուղատնտեսական մթերքների, այդ թվում՝ խաղողի մթերման գները ձևավորվում են առաջարկի ու պահանջարկի հիման վրա և որոշվում են արտադրող ու մթերող մասնավոր տնտեսավարողների փոխադարձ համաձայնությամբ։ Կառավարությունը խաղողի մթերման գների ձևավորման գործընթացին միջամտելու լիազորություններ չունի:
«Չնայած դրան, նախարարությունում խաղող վերամշակող ընկերությունների ներկայացուցիչների հետ կազմակերպվող քննարկումների ընթացքում վերջիններիս հորդորել ենք խաղողի մթերումներն իրականացնել խաղողագործների հետ փոխհամաձայնեցված խելամիտ գներով»,- հայտնում են նախարարությունից:
