Որքանո՞վ է Հայաստանի բանկային համակարգը պատրաստ Եվրասիական տնտեսական միության ընդհանուր ֆինանսական շուկային։ Հնարավո՞ր է արդյոք ԵԱՏՄ ընդհանուր ֆինանսական շուկա առանց միասնական արժույթի։
VERELQ տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնի թղթակցի այս և այլ հարցերին Եվրասիական տնտեսական XIV համաժողովի կուլուարներում պատասխանել է Ռուսական բանկերի ասոցիացիայի նախագահ Գարեգին Թոսունյանը։
Եվրասիական տնտեսական միության երկրների ղեկավարները մտադիր են մինչև 2025 թ․-ը ստեղծել ընդհանուր ֆինանսական շուկա։ Որքանո՞վ են ԵԱՏՄ պետությունները պատրաստ այդ քայլին։
Գիտեք, մենք շատ հաճախ պլանավորում ենք, հետո պարզվում է, որ մեր պլանները տեղաշարժվում են կամ իրագործվում այլ տեսքով։ Ցանկալի է, որ ԵԱՏՄ-ը միավորված լիներ ոչ միայն տնտեսական ինտեգրման և միասնական տնտեսական տարածության մասին հռչակագրերով։ Իմ կարծիքով՝ ամենահզոր միավորող գործոնը միասնական արժույթն է, և Եվրամիությունը դրա ապացույցն է։ Բոլոր քաղաքական դիտողություններով հանդերձ, որոնք սիրում են անել փորձագետները Եվրոպայի հասցեին, ես կարծում եմ, որ Եվրոպան հսկայական քայլ է արել դրական ուղղությամբ՝ ներմուծելով միասնական արժույթ և միասնական Շենգենյան գոտի։ Մենք նույնպես, ընդհանուր առմամբ, ապրանքների, մարդկանց տեղաշարժի մասով գնացել ենք այդ ճանապարհով ԵԱՏՄ շրջանակում։ Կարծում եմ, որ միասնական արժույթի ներմուծումը շատ հզոր քայլ կլիներ։ Այժմ դժվարանում եմ ասել՝ մենք կգանք դրան, թե ոչ, քանի որ մեր գործընկերներն անկանխատեսելի են, դե, մենք նույնպես երբեմն անկանխատեսելի ենք, բայց ավելի հեշտ է մատնացույց անել գործընկերներին։ Բայց ցանկալի կլիներ, որ Եվրասիական տնտեսական միությունում միասնական արժույթն այնուամենայնիվ կայանար։ Չեմ երաշխավորում, որ դա կլինի մինչև 2025 թ․-ը, բայց կարծում եմ՝ առողջ դատողությունը հաղթի, և նրանք կմիանան միասնական արժույթին։
Բայց Եվրասիական տնտեսական հանձնաժողովի ծրագրերում առայժմ չի խոսվում միասնական արժույթի մասին, խոսքը միայն մինչև 2025 թվականը ընդհանուր ֆինանսական շուկայի մասին է։
Հասկանում եք, ֆինանսական շուկան առանց ընդհանուր արժույթի լիարժեք չի լինի: Եվ այդ առումով ֆինանսական շուկան ներառում է վարկային պատմությունների միասնական բյուրո, միասնական հարկային դիրեկտիվներ և հարկային վճարումների համակարգ։ Կարծում եմ, որ այս բոլոր խնդիրները մանր քայլերով կլուծվեն, թեկուզ ոչ երեք կամ հինգ տարվա, բայց տասը տարվա ընթացքում մեզ մոտ պետք է հայտնվի նման ճանապարհային քարտեզ։ Եվ այդ ժամանակ արդեն ըստ դրա կարելի է ստեղծել ֆինանսական շուկաների մոտեցման և միավորման այլ բանաձևեր։
Ձեր կարծիքով՝ Հայաստանի բանկային համակարգը որքանո՞վ պատրաստ կլինի ԵԱՏՄ ընդհանուր ֆինանսական շուկային։ Այն մրցունակ կլինի՞։
Գիտեք, ես բարձր եմ գնահատում Հայաստանի բանկային համակարգի կառավարումը, ոչ միայն այն պատճառով, որ ժամանակին այն ստեղծել է իմ ընկեր Տիգրան Սարգսյանը, որը գլխավորել է Հայաստանի Կենտրոնական բանկը։ Ոչ միայն այն պատճառով, որ նրա հետևորդները հստակորեն հետևում են բանկային համակարգի որոշակի անկախության և միաժամանակ կայունության ընթացքի, այլ նաև այն, որ դա իրեն կայուն է դրսևորել իր մասշտաբի պարագայում։ Ինձ համար հատկապես ֆենոմենալ էր այն, որ այս տարվա պայմաններում, երբ նման ողբերգություն բաժին ընկավ Հայաստանին՝ պատերազմ և հետպատերազմական իրադարձություններ, այդուհանդերձ բանկային համակարգը զարմանալիորեն դրսևորում է բավականաչափ կայունություն, և նույնիսկ փոխարժեքն է վերադարձել սկզբնականին, ինչն ուղղակի ապշեցրել է ինձ։ Անկում էր ապրել մինչև 1 դոլարի համար 500 դրամ, իսկ հետո նորից բարձրացել մինչև 470 դրամ։ Դա զարմանալի արդյունք է, բայց դրան հասել են, իհարկե, տնտեսությունը սեղմելու հաշվին։ Այնպես որ դա ունի իր դրական և բացասական կողմերը։ Հուսով եմ, որ հայկական բանկերը մրցունակ կլինեն ԵԱՏՄ ընդհանուր ֆինանսական շուկայի պայմաններում, բայց ոչինչ երաշխավորել չեմ կարող։ Ես Հայաստանի գծով նման փորձագետ չեմ։
Հայաստանի գլխավոր տնտեսական խնդիրներից մեկը շարունակ է մնալ ներդրումների պակասը։ Հայաստանն ինչո՞վ կարող է գրավել ներդրողների, այդ թվում՝ Ռուսաստանից։
Ցանկացած ներդրողի կարելի է շահագրգռել միայն կայունությամբ։ Առաջին հերթին՝ քաղաքական, երկրորդ հերթին՝ տնտեսական։ Պետք է մշակվի զարգացման ինչ-որ հարթակ, որի մեջ կցանկանան ներդրում անել ներդրողներ այլ երկրներից։ Եթե երկրի ներսում նման վստահություն չկա, և մարդիկ հեռանում են, կապիտալը համապատասխանաբար արտահոսում է, ապա արտաքին ներդրումների հույս ունենալն իրատեսական չէ։ Ուստի անհրաժեշտ է հարթակ, որն իր հերթին կարող է պահել թե՛ իր, թե՛ քաղաքացիների կապիտալը։ Իսկ հետո արդեն կլինեն արտաքին ներդրումներ։ Ինչ վերաբերում է հարցին՝ ինչով գրավել, անշուշտ, թվայնացման, ծրագրային ուսուցման, Hi-Tech տեխնոլոգիաների ոլորտում նախագծերով, որովհետև Հայաստանն ուղեղից բացի այլ ռեսուրսներ չունի։
Հայկ Խալաթյան
