VERELQ-ին տված հարցազրույցում ամերիկագետ, միջազգային հարաբերությունների փորձագետ Սուրեն Սարգսյանը վերլուծում է Հարավային Կովկասում ամերիկյան դիվանագիտության ներկա զարգացումները: ԱՄՆ բարձրաստիճան ներկայացուցչի՝ տարածաշրջան կատարած վերջին այցերի համատեքստում փորձագետը բացահայտում է Բայդենի վարչակազմի քաղաքականության նրբությունները, գնահատում հայ-ադրբեջանական բանակցությունների հեռանկարները և դիտարկում իրավիճակի հետագա զարգացման հնարավոր սցենարները՝ ԱՄՆ առաջիկա նախագահական ընտրությունների համատեքստում:
Հարց. Պարոն Սարգսյան, ինչպե՞ս կմեկնաբանեք ԱՄՆ նախագահ Ջո Բայդենի հատուկ օգնական Մայքլ Քարփենթերի այցը Ադրբեջան և Հայաստան: Կա երկու տեսակետ. առաջինը՝ որ սա ԱՄՆ հեռացող նախագահի վերջին ջանքն է՝ փորձելու առաջընթաց ապահովել հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման գործում: Երկրորդը՝ որ ԱՄՆ-ն ամեն դեպքում մեծ ջանք է գործադրելու, որպեսզի Հայաստանն ու Ադրբեջանը մինչև տարեվերջ ստորագրեն խաղաղության պայմանագիրը: Դուք ի՞նչ եք կարծում:
Պատասխան. Երկու կարծիքն էլ ճիշտ են այն առումով, որ Բայդենի վարչակազմը նախագահի պաշտոնը ստանձնելու հենց առաջին օրերից էլ այս խնդրով զբաղվել է: Ազգային անվտանգության ռազմավարության մեջ նշել է, որ Հարավային Կովկասի կոնֆլիկտի լուծումն իր համար առաջնահերթություն է: Իհարկե, այս տարածաշրջանն իրենց համար սկզբունքային առաջնահերթություն չէ, սակայն Ռուսաստանին հակակշռելու տեսանկյունից, իհարկե, դա շատ կարևոր է Միացյալ Նահանգների և գործընկերների համար: Բայդենն այդ նախաձեռնությունն ըստ էության վերցրել է, այդ հարցում ահագին ակտիվ աշխատանք է կատարել, աշխատել է և՛ Հայաստանի, և՛ Ադրբեջանի իշխանությունների հետ: Սա բնական է. երբ վերջին ամիսներն են Բայդենի նախագահության, բնական է, որ մաքսիմալ ջանքեր է ներդնում, որպեսզի խաղաղության համաձայնագիրը մինչև տարեվերջ կնքվի, որ ինքն իր սկսած գործը հասցնի իր տրամաբանական ավարտին:
Հարց. Կա՞ նաև խնդիր դրված Ռուսաստանի ազդեցությունը Հարավային Կովկասում թուլացնելու այս կերպ:
Պատասխան. Բնական է, որ սա մտնում է ամերիկյան շահերի տրամաբանության մեջ, և դա ոչ միայն անձնական գործոն է. Հարավային Կովկասում եթե կարգավորում ես խնդիրները՝ Ռուսաստանի ազդեցությունն այստեղ նվազում է: Այնպես որ սա և՛ անձնական շահի առաջ մղման գործընթաց է, և՛ պետական շահի: Բայդենը նաև այն քիչ նախագահներից է, որ միջազգային հարաբերություններում մեծ փորձառություն ունենալով՝ կոնֆլիկտների լուծման հաջողության չի հասել: Այսինքն՝ չկա այնպիսի կոնֆլիկտ, որ Բայդենը կարողացել է լուծել՝ ոչ Մերձավոր Արևելքում, ոչ Ուկրաինայում: Դրա համար իր ժառանգության համար շատ կարևոր կլիներ, որպեսզի իր սկսած գործն ավարտեր: Այլ հարց է, թե Հայաստանի շահերն այստեղ ինչպիսին են, այլ հարց է, թե Հայաստանի շահերն այստեղ որքանով են հաշվի առնվել կամ անտեսվել:
Հարց. ԱՄՆ-ն կամ ԱՄՆ-ի հեռացող նախագահ Ջո Բայդենն ունի՞ ճնշման ռեսուրս, որպեսզի կողմերին, հատկապես Ադրբեջանին, ստիպի ստորագրել խաղաղության պայմանագիրը մինչև տարեվերջ:
Պատասխան. Ճնշման ռեսուրս Բայդենն արդեն չունի, որ բանեցնի Ալիևի նկատմամբ: Այսինքն՝ այն ճնշումը, որ կարող էր ունենալ մեկ տարի առաջ, այսօր չի կարող բանեցնել, որովհետև հեռացող նախագահ է: Արտաքին քաղաքական բոլոր ռեսուրսները, որոնք ներդրված են դեմոկրատների թեկնածու Քամալա Հարիսի հաղթանակի համար, այս առումով չափազանց բարդ են դարձնում Ալիևի վրա ճնշում գործադրելը: Վերջինս, ով չի ցանկանում ստորագրել Խաղաղության համաձայնագիրը, կասի՝ սպասենք մինչև ընտրությունները, հետո հասկանանք՝ ինչ ենք անում, որովհետև Թրամփի վերադարձն այլ արտաքին քաղաքական տրամաբանություն է ենթադրելու, իսկ Քամալա Հարիսի ընտրվելը՝ այլ:
Հարց. Խնդրում եմ մի փոքր մանրամասնել վերջին միտքը: Ինչպիսի՞ հավանական քաղաքականություն են վարելու այդ թեկնածուներից յուրաքանչյուրը, եթե և երբ ընտրվեն նախագահ:
Պատասխան. Որոշակի առումով Քամալան Հարիսը շարունակելու է ներկայիս վարչակազմի գծի տրամաբանությունը. վերջիվերջո վերջին 4 տարիներին որոշումների կայացման գործընթացում Քամալան ներգրավված է եղել, այդ թվում՝ արտաքին քաղաքական: Թրամփի նախագահությունը մենք հիշում ենք և տեսել ենք, որ Թրամփն առանձնապես չէր հետաքրքրվում մեզանով, մեր տարածաշրջանն իրեն այնքան էլ չէր հետաքրքրում: Չեմ բացառում, որ նույն պատկերը կրկնվի Թրամփի վերադառնալու պարագայում. ինքն ավելի շատ կենտրոնանա Մերձավոր Արևելքի, Ուկրաինայի վրա, Ամերիկայի համար ավելի կարևոր կոնֆլիկտների վրա՝ մեր վրա ուշադրություն չսևեռելով: Բայց Քամալան էլ այդ անձնական ներգրավվածությունը, որն ունեին Բայդենն ու իր թիմը, չի ունենալու, որովհետև Բայդենը հայկական խնդիրներին ավելի վաղուց էր ծանոթ, հայերի հետ աշխատանքի մեծ հետագիծ է ունեցել, այսինքն՝ ակտիվ լոբբիստների հետ է աշխատել, երեսուն տարի Սենատում է եղել, և իր ներգրավվածությունն անձնական որոշակի մոտիվացիա ուներ:
