Հարավային Կովկասում փոփոխվող աշխարհաքաղաքական իրավիճակի համատեքստում Ֆրանսիայի արտաքին գործերի նախարար Ստեֆան Սեժուրնեի այցը Հայաստան մեծ ուշադրություն է գրավել վերլուծաբանների և փորձագետների շրջանում: Այս իրադարձությունը մի շարք հարցեր է առաջացնում տարածաշրջանում ֆրանսիական դիվանագիտության նպատակների և հնարավոր հետևանքների վերաբերյալ:
Այցի խորհրդանշական բնույթը
APRI Armenia վերլուծական կենտրոնի ավագ գիտաշխատող Բենիամին Պողոսյանի կարծիքով՝ Սեժուրնեի սեպտեմբերի 16-ի այցը կարող էր փոխհատուցման բնույթ կրել: Սկզբնապես ակնկալվում էր, որ Ֆրանսիայի նախագահ Էմանուել Մակրոնը կայցելի Հայաստան սեպտեմբերի 21-ին՝ երկրի անկախության օրը, սակայն այդ այցը տեղի չունեցավ: Սեժուրնեի այցը կարելի է դիտարկել որպես այլընտրանք՝ նպատակ ունենալով հաստատել հայ-ֆրանսիական հարաբերությունների կարևորությունը:
«Հետաքրքիր է նշել, որ այցից կարճ ժամանակ անց տեղեկություններ հայտնվեցին Սեժուրնեի՝ Ֆրանսիայի ԱԳՆ ղեկավարի պաշտոնից հեռանալու մասին: Սա նրա այցին լրացուցիչ երանգ է հաղորդում. նա փաստացի ներկայացնում էր Ֆրանսիան որպես հեռացող նախարար, ինչը կարող էր ազդել նրա հայտարարությունների բնույթի և տոնայնության վրա», - VERELQ-ի հետ զրույցում ասաց Պողոսյանը:
Հնարավոր է, որ Սեժուրնեն, ինչպես նշում են փորձագետները, ավելի մեծ ազատություն է զգացել իր դիրքորոշումներն արտահայտելիս՝ իմանալով իր պաշտոնից շուտով հեռանալու մասին:
Նման իրավիճակը անսովոր չէ դիվանագիտական պրակտիկայում: Հեռացող քաղաքական գործիչները երբեմն օգտագործում են իրենց վերջին պաշտոնական այցերը՝ ավելի անկեղծ հայտարարություններ անելու կամ իրենց կարևոր համարած քաղաքականության որոշակի ուղղություններ ամրապնդելու համար:
Հայաստան այցի դեպքում դա կարող էր արտահայտվել երկրին աջակցության և Ռուսաստանի քննադատության վերաբերյալ ավելի վճռական հայտարարություններով:
Աշխարհաքաղաքական համատեքստը
Սեժուրնեի այցը Հայաստան չի կարելի դիտարկել մեկուսացված՝ ավելի լայն աշխարհաքաղաքական համատեքստից: «Վերջին ժամանակներում Ֆրանսիան իրեն ներկայացնում է որպես Արևմուտքում հակառուսական քաղաքականության առաջատարներից մեկը: Այս տեսանկյունից ֆրանսիացի նախարարի այցը կարող է դիտարկվել որպես Ռուսաստանին ցույց տալու փորձ, որ տարածաշրջանը, որը ավանդաբար համարվում էր Մոսկվայի ազդեցության ոլորտը, այժմ բաց է այլ խաղացողների համար», - կարծում է Բենիամին Պողոսյանը:
Ավելին, Ֆրանսիայի և Թուրքիայի միջև լարված հարաբերությունները նույնպես իրենց դերն են խաղում: «Երկու երկրների միջև մրցակցությունը դրսևորվում է տարբեր տարածաշրջաններում, այդ թվում՝ Աֆրիկայում և Միջերկրական ծովի ավազանում: Հարավային Կովկասը, լինելով ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Թուրքիայի շահերի գոտի, դառնում է ևս մեկ ասպարեզ ֆրանսիական ազդեցության ցուցադրման համար», - բացատրեց նա:
Ներքաղաքական ասպեկտը
Չի կարելի անտեսել նաև Ֆրանսիայի ներքաղաքական գործոնը: «Նշանակալի հայկական սփյուռքը, որը կազմում է 500-600 հազար մարդ, կարևոր ընտրազանգված է: Ֆրանսիայի անկայուն ներքաղաքական իրավիճակում հայկական համայնքի աջակցությունը կարող է էական նշանակություն ունենալ ֆրանսիացի քաղաքական գործիչների համար», - կարծում է փորձագետ Պողոսյանը:
Խոստումներ և իրականություն
Այցի ընթացքում Սեժուրնեն մի շարք հնչեղ հայտարարություններ է արել, այդ թվում՝ խոստումներ՝ պաշտպանել Հայաստանը ռուսական սպառնալիքներից և նպաստել երկրի պաշտպանունակության ամրապնդմանը: Սակայն փորձագետները, այդ թվում՝ Պողոսյանը, թերահավատորեն են վերաբերվում Ֆրանսիայի իրական հնարավորություններին այս ուղղությամբ:
«Հազիվ թե կարելի է ակնկալել Ֆրանսիայի և Հայաստանի միջև փոխադարձ պաշտպանության պայմանագրի ստորագրում, համանման ԱՄՆ-ի հետ Ճապոնիայի կամ Հարավային Կորեայի համաձայնագրերին: Ավելին, Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հիպոթետիկ լայնամասշտաբ հակամարտության դեպքում Ֆրանսիայի ուղղակի ռազմական միջամտության հավանականությունը խիստ փոքր է: Առավելագույնը, ինչին կարող է հույս ունենալ Հայաստանը, զենքի մատակարարումների ավելացումն է», - նշում է քաղաքագետ Բենիամին Պողոսյանը::
Եվրոպական վեկտոր
Այցի կարևոր ասպեկտներից էր Հայաստանի եվրոպական ձգտումներին Ֆրանսիայի աջակցության հաստատումը: ՀՀ արտաքին գործերի նախարար Արարատ Միրզոյանը ընդգծեց Եվրամիության հետ հարաբերությունների ընդլայնման գործում ֆրանսիական աջակցության կարևորությունը, այդ թվում՝ ԵՄ-ի հետ վիզային ռեժիմի ազատականացման շուրջ բանակցությունների մեկնարկի համատեքստում:
Եզրափակելով
Ստեֆան Սեժուրնեի այցը Հայաստան, չնայած դրա կարճատևությանը և խորհրդանշական բնույթին, արտացոլում է Հարավային Կովկասում բարդ աշխարհաքաղաքական խաղը: Ֆրանսիան ձգտում է ամրապնդել իր դիրքերը տարածաշրջանում՝ հավասարակշռելով հավակնոտ հայտարարությունների և իրական հնարավորությունների միջև:
Ռուսաստանից սկանդալային սցենարով հեռացող հայկական ղեկավարության համար այս այցը արտաքին քաղաքական կապերի դիվերսիֆիկացման և Արևմուտքի հետ հարաբերությունների ամրապնդման հնարավորություն է ներկայացնում: Սակայն բաց է մնում հարցը, թե որքանով արդյունավետ կարող է երկիրն օգտագործել այս ներուժը՝ հաշվի առնելով բարդ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը և տարածաշրջանում Ֆրանսիայի սահմանափակ ռեսուրսները:
