Բրյուսելը կրկին դարձավ այն գլխավոր վայրը, որտեղ քննարկվում են հայ-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման հեռանկարները։ Այս մասին Bunin & Co հեռագրային ալիքի համար գրում է MGIMO-ի Միջազգային հետազոտությունների ինստիտուտի Եվրատլանտյան անվտանգության կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող Սերգեյ Մարկեդոնովը։
«Մայիսի 22-ին «Միացյալ Եվրոպայի» մայրաքաղաքում տեղի ունեցավ Եվրախորհրդի նախագահ Շառլ Միշելի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի միջև բանակցությունների հերթական փուլը։ Ինչպե՞ս գնահատել այս հանդիպման արդյունքները։ Կարո՞ղ ենք ասել, որ ԵՄ-ն` որպես համակարգող, առաջին պլան է մղվել հակամարտությունների կարգավորման գործընթացում:
Նախ՝ հարկ է նշել բանակցային բարձր տեմպերը։ Անդրկովկասյան երկու պետությունների ղեկավարների եւ Եվրոպական խորհրդի ղեկավարի առաջին հանդիպումը կայացել է անցյալ տարվա դեկտեմբերի 14-ին, իսկ երկրորդը՝ ապրիլի 6-ին։ Միևնույն ժամանակ, հարկ է նշել, որ բանակցային երեք փուլերն էլ ավարտվել են ոչ միայն ընդհանուր քաղաքական ձևակերպումներով, այլև կոնկրետ պայմանավորվածությունների ձեռքբերմամբ։
Շառլ Միշելը մայիսյան բանակցություններն անվանել է «անկեղծ» և «արդյունավետ»: Բայց բովանդակային պահերը շատ ավելի կարևոր են։ Մամուլի համար տարածված հայտարարության մեջ Եվրախորհրդի ղեկավարն ասել է. «Առաջիկա օրերին միջպետական սահմանին կկայանա սահմանային հանձնաժողովների առաջին համատեղ նիստը, կդիտարկվեն սահմանի սահմանազատման հետ կապված բոլոր հարցերը և կայուն իրավիճակ ապահովելու լավագույն միջոցները»։ Բացի սահմանազատման հարցերից, քննարկվել են այնպիսի կարևոր հարցերի շրջանակներ, ինչպիսիք են տարածաշրջանի սոցիալ-տնտեսական զարգացումը, հաղորդակցության ենթակառուցվածքի վերականգնումը և խաղաղության համաձայնագրի նախապատրաստումը։ Խնդիրը դիտարկվում է համակարգված։
Երկրորդ՝ անհնար է չնկատել, որ ԵՄ-ն փորձում է զբաղեցնել խաղաղ գործընթացի հիմնական մոդերատորի դերը։ 2020-2021 թթ Մոսկվան առաջ էր անցել բանակցային գործընթացի մյուս բոլոր խաղացողներից ու նրա հովանու ներքո էր եռակողմ հանդիպումների հաճախականությունը, բովանդակալից գաղափարների առաջմղումը։ Այս ամենը շահեկանորեն առանձնացրեց ռուսական կողմին։ Այսօր ԵՄ-ն շատ ավելի հաճախ է հիշատակվում որպես խաղաղության գործի կազմակերպիչ և ոգեշնչող։ Տպավորություն է ստեղծվում, որ ուկրաինական իրավիճակի ֆոնին Մոսկվան կորցրել է հետաքրքրությունը կովկասյան տարածաշրջանի նկատմամբ։
Իհարկե, այս տեսակետը մակերեսային է։ Փաստացի, հետխորհրդային տարածքի հարավային հատվածը դեռևս կարևոր է Ռուսաստանի Դաշնության շահերի համար։ Բայց եթե այո, ապա անհրաժեշտ են բովանդակալից նախաձեռնություններ:
Ի վերջո, Մոսկվան էր, որ շատ բան արեց միջադեպերը թե՛ պետական սահմանի երկայնքով, թե՛ անմիջապես Լեռնային Ղարաբաղում նվազագույնի հասցնելու համար։ Հենց նա ստեղծեց հզոր հիմք ինչպես սահմանազատման բանակցությունների, այնպես էլ խաղաղության համաձայնագրի համար: Բայց Միշելի մայիսյան մամուլի հայտարարության մեջ Ռուսաստանը բացակայում է։ Նրա հասցեին ոչ մի դրական գնահատական կամ շնորհակալություն չկա։ Իսկ ներկա համատեքստում, ամենայն հավանականությամբ, չի կարող լինել։ Եվրախորհրդի նույն ղեկավարը դարձավ Ռուսաստանի նկատմամբ Բրյուսելի և ընդհանրապես հավաքական Արևմուտքի կոշտ քաղաքականության ֆրոնտմեններից մեկը։
Ռուսաստանի Դաշնությունը, ԵՄ-ն և ԱՄՆ-ը, որոնք մինչև վերջերս հաջողությամբ համագործակցում էին ղարաբաղյան ուղղությամբ, այժմ մրցակիցներ են դարձել նաև Եվրասիայի այս հատվածում։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է զգացվում, որ Մոսկվան թույլ է տալիս Բրյուսելին առաջ գնալ: Հաշվարկն այն է, որ վերջնական "մեծ պայմանագրին" բանը դեռ չի հասնի, քանի որ Երեւանի եւ Բաքվի միջեւ հակասությունները նախկինի պես մեծ են, իսկ դրանց ավելանում են նաեւ հակամարտող հասարակությունների ներսում, հատկապես Հայաստանում, խաղաղ կարգավորման մոտեցումների տարընթերցումները։ Հավանաբար, այս տրամաբանության մեջ կան իրենց ռեզոնները: Սակայն, ինչպես հայտնի է, "սուրբ տեղը դատարկ չի լինում" ։ Եւ ավելի լավ է ժամանակից շուտ հոգ տանել այն լրացնելու համար»,- գրել է նա։
