Նիկոլ Փաշինյանը, ինչպես եւ խոստացել էր, ֆեյսբուքի ուղիղ եթերում օգոստոսի 19-ին անդրադարձավ Ամուլսարի խնդրին: Նա նախ ներկյացրեց խնդրի նախապատմությունը՝ վերջում նշելով, որ Ամուլսարի հանքի շահագործումը ոչ Սեւանին, ոչ Ջերմուկի ջրերին ոչ մի վնաս չի հասցնելու: Ուստի նրա խոսքով, հստակ է, որ պետությունը պետք է հանքավայրը շահագործելու հնարավորություն տա «Լիդիան Արմենիա» ընկերությանը:
Վարչապետը սկսեց այսպես. «Մեջբերումով կսկսեմ իմ ասելիքը: Մեջբերում եմ անելու ինքս ինձնից, որ վերհիշենք եւ սկսենք խոսակցությունը:
2018-ի հուլիսի 25-ին ես հայտարարել եմ հետեւյալը՝ «Սիրելի հայրենակիցներ, ես կոչ եմ անում, որ դուք կառավարությանը թույլ տաք զբաղվել այս հարցով: Ես անկեղծ չեմ հասկանում քաղաքացիական անհնազանդոթյունը: Ինձ ժամանակ է պետք խնդիրը հասկանալու համար: Մենք չենք կարող լուծում տալ մի խնդրի, որի փաստարկներին ծանոթ չենք: Չկա այդպիսի մի սուբյեկտ, որի հետ կապված մենք կաշկանդվածություն ունենանք: Մենք հնարավորություն ենք խնդրում, որ առանց նախապայմանների կարողանանք խնդրով զբաղվել: Մեզ մի ասեք, որ մենք պետք է հենց այս որոշումը կայացնենք: Ինձ համար անհասկանալի են քաղաքացիական անհնազանդության գործողությունները եւ եթե դրա նպատակը սաբոտաժը չէ, ես կոչ եմ անում դադարեցնել այն:
Կարող է իրականությունն այնպիսին չէ, ինչպիսին երում է: Սա է մեր դիրքորոշումը, իհարկե խնդիրը կա, իհարկե մենք պետք է որոշում կայացնենք եւ մեր որոշումը պետք է հիմնված լինի միայն փաստերի վրա: Եթե խնդիրը սաբոտաժ իրականացնելը եւ կառավարությանը արգելքի առաջ դնելը չէ, կոչ եմ անում դադարեցնել այդ գործողությունները, որպեսզի միասին աշխատելու հնարավորություն ունենաք: Սա հունիսի 25-ին եմ ես հայտարարել:
Հիմա մեջբերում հուլիսի 5-ի հանդիպումից հետո արված հայտարարությունից:
Ունենք իրավիճակ, որ կատարվել է ահռելի ծավալների ներդրում, որը կատարվել է ՀՀ կառավարության թույլտվությամբ եւ դեռ չկան փաստեր, որ դրանք ապօրինի են: Կատարվում են մի շարք փորձաքննություններ, այժմ ուսումնասիրվում են վնասները, որոնք կարող են լինել հանքի շահագործումից հետո: Պետք է հասկանանք, որ պետք է ցանկացած որոշում կայացնենք միայն փաստերի, այլ ոչ հույզերի հիման վրա: Մենք չունենք այս հարցում որեւէ շահագրգռվածություն, բացի ՀՀ հավասարակշռված ընդհանրական շահից:
Կարելի է միշտ էլ ասել, որ եթե այս շենքը չլիներ, այլ ծառեր եւ բնություն լինեին, ավելի լավ կլիներ, կամ կածանը ավելի լավ է, քան ասֆալտապատ ճանապարհը, որովհետեւ բնապահպանական խնդիր է լուծվում:
Սեպտեմբերի 9-ին ես հայտարարել եմ, որ վերջնական եզրակացության համար պետք է իրականացվի փորձաքննություն, որը պետք է լինի հավաստի կազմակերպության կողմից, կա հարուցված քրեական գործ եւ արդյունքները պարզ կլինեն:
Ավելի ուշ լրագրողների հետ զրույցում ասել եմ, որ պետք է ունենանք հստակ պատասխաններ՝ Ջերմուկի ջրերի եւ Սեւանի համար եթե անվտանգ լինի հանքի շահագործումը, մենք շահագործումը թույլ կտանք:
Հաջորդ հայտարարությունը, որ արել եմ սեպտեմբերի վերջին՝ լրագրողների հետ զրույցում, այն է, որ երբ հաստատվի, որ Ամուլսարի շահագործումը վնասներ ու սպառնալիք չի ստեղծումշրջակա միջավայրի համար, մենք շահագործումը թույլ կտանք: Եթե պարզվի, որ որեւէ սպառնալիք կա, այդ շահագործումը չի թուլատրվի:
Շատ պարզ պայման եմ ես ասել՝ հանքի շահագործել-չշահագործելու խնդիրը պետք է լինի միայն հստակ փորձաքննության եզրակացության հիման վրա, երբ պարզ կլինի՝ Սեւանին եւ Ջերմուկի ջրերին վնաս կլինի, թե ոչ: Այս տրամաբանությունը եղել է հանրայնորեն, ամեն ինչ ասվել է հանրայնորեն: Սա մենք արձանագրել ենք որպես պայման՝ մեր դիրքորոշումները հայտնելու համար:
Հիմա եկեք ես ասեմ այն, ինչ պետք է ասեմ այսօր:
Իմ վարչապետ ընտրվելուց հետո ստացվեց այնպես, որ Ամուլսարի հանքի հարցը դարձավ ամենաքննարկվողներից մեկը: Խառը իրավիճակ էր, բայց ես հասկանալով Ամուլսարի հարցի հույժ կարեւորությունը, ես արել եմ այսպես՝ ինձ ուղղված բոլոր խմբերի, անհատների նամակները, դիրքորոշումները ես նստել եմ կարդացել հատ-հատ, ծանոթացել եմ բոլոր ահազանգերին: Հսկայական քանակությամբ նյութ եմ կարդացել այս մասին: Էդ նյութերը կարդալու արդյունքում ես գիշերները չէի կարողանում քնել, որովհետեւ այդ նամակներից հետեւոմ էր, որ մենք Սեւանը կորցնում ենք բնապահպանական առումով, Ջերմուկը կորցնում ենք, դե եթե էս 2-ը կորցնում ենք, արդեն իսկ լուրջ է:
Մի մասն էլ նամակներ են գրում՝ նշելով, որ սա շատ լավ նախագիծ է եւ այլն:
Ես պետք է ինստիտուցիոնալ լուծում գտնեի:
Ես մի նամակ ստացա: Նամակը մակագրված էր քննչական կոմիտեի նախագահին եւ էդ նամակի հիման վրա կոմիտեն քրեական գործ է հարուցում: Հաջորդ գործողությամբ գործում եղած ամբողջ նյութը՝ հնարավոր ամեն պնդում խմբերի կամ անհատների կոմղիմց արված, ամեն նամակ հավաքել է եւ դարձրել նյութ քննության, որ հասկանան, թե խնդիրն ինչումն է: Քրեական գործը հարցվել է հուլիսի 20-ին 2018-ի ու մինչ այդ պահը ինչ ասվել է հանրային դաշտում, բոլոր պնդումները դարձել են քրեական գործի համար նյութ, հիմք: Քննչական կոմիտեն պետք է գտնի, թե նշված նյութերից որն է հիմնավոր եւ ինչ է ստացվելու արդյունքում:
Մենք ասել ենք, որ խնդիր ենք դնում, որ այս հարցերի քննությունն իրականանա միջազգային փորձագետների մասնակցությամբ:
Քաղաքական որոշումը, որ կայացվում է, այն է, որ պետք է նաեւ միջազգային փորձաքննություւն լինի: Անցկացվում է մրցույթ, որի համար ՀՀ կառավարությունը մեծ գումար է ծախսում, այն ՀՀ կառավարության եւ մեզ, ձեզ վրա նստել է 400 հազար դոլար:
Հայտարարվում է մրցույթ, մասնակցում է 2 ընկերություն, որից հաղթել է «Էլարդ»-ը եւ սա եղել է եզակի դեպք, երբ մրցույթը հաղթել է ոչ թե ավելի քիչ գումար առաջարկած ընկերությունը, այլ ավելի շատ: Կա միջազգային բնապահպանների կազմակերպություն, կոալիցիա, որը հայտնել է, որ «Էլարդ»-ը ավելի վստահելի է, քան այն մյուս ընկերությունը:
Ես ասում եմ, որ «Էլարդ» ընկերությունը միանշանակ բարձր հեղինակություն ունեցող ընկերություն է: «Էլարդ»-ն էլ իր հերթին ներգրավել է «Թի-Ար-Սի» ընկերությանը:
ՔԿ ղեկավարը կառավարության նախորդ նիստին ասեց, որ այո, փորձաքննությունն ավարտվել է եւ եզրակացությունը հետեւյալն է.
Ամուլսարի հանքի շահագործումը չի պարունակում վտանգ Սեւանա լճի համար: Եթե անգամ շարժվենք ամենահոռետեսական սցենարով, որ երկրաշարժի ժամանակ Կեչուտի ջրամբարով այդ լցոնները կլցվեն Սեւանա լիճ, այդ վնասն այնքնան փոքր կլինի, որ գրեթե անհաշվելի կլինի:
Սեւանա լճի հարակից կառույցների շահագործումն ավելի մեծ վնաս է հասցնում լճին, քան Ամուլսարի շահագործումը կարող է հասցնել:
Ջերմուկի ջրերի համար Ամուլսարի շահագործումը եւս որեւէ վնաս չի լինի: Ջերմուկը մեր բրենդն է, սա նշանակում է, որ եթե անգամ չնչին վնաս լիներ, ես իքնս շահագործումը թույլ չէի տա: Սա իմ դրած պայմանն էր:
Իմ առաջադրած 2 պայմանները պատասխան ստացել են:
Հաջորդը, Որոտոն-Արփա գետերի համար սպասվող վտանգները գտնվում են կառավարելի վիճակում: «Էլարդ» ընկերությունը առաջակել է ռիսկերի մեղմման 16 միջոց, որից 10-ը Լիդիանը արդեն ներառել է իր ծրագրում:
Քննչական կոմիտեն իր կայքում տեղադրում է «Էլարդ»-ի եզրակացությունը, մենք բոլորս այն կարդում ենք եւ ականատես ենք լինում սյպիսի մի փաստի, որ «Էլարդ»-ի եզրակացության մեջ բազմաթիվ պրիտենզիաներ կան Լիդիանի նկատմամբ:
Օրինակ, Լիդիանի տարածքի ուսումնասիրումը թերի է, միջոցների եւ ծրագրերի մի մասը մասնակի է, ունեն անորոշության բարձր մակարդակ, որոշ ձեւակերպումներ թերի են: Եթե էս եզրակացության մեջ նման եզրահանգումներ կան, ձեզ մոտ հարց է ծագում՝ ո՞նց է ստացվում, որ Քննչական կոմիտեն եկել է այն եզրակացությանը, որ հանքի շահագործումը կարելի է: Երբ ՔԿ-ն ստացել է «Էլարդ»-ի եզրակացությունը, զուգահեռ ինքն աշխատել է եւ տեղյակ է եղել ամեն ինչից:
Եթե կա պնդում, որ էսինչ հաշվարկը թերի է, սա կամ նա ճիշտ չէ եւ այլն, ՔԿ-ն հրավիրում է մյուս կողմին, արդյունքում տեղի է ունենում իրավիճակի օբյեկտիվ գնահատում:
Ասում են՝ քննիչը բնապահպան չէ, որ եզրակացություններ է անում հանքի շահագործման շուրջ: Քննիչը ներգրավում է համապատասխան մարդկանց, լսում այդ մարդկանց եւ եզրակացություններ անում: Օրինակ, որ քննում են քրեական գործ բժշկական սխալի մասին, հո բժիշկ չե՞ն, բայց իրենք են քննում՝ համապատասխան մարդկանց դիմելով, մեղադրողին ու պատասխանողին լսելով:
Ես եկել եմ այն եզրակացության, որ Ամուլսարի հանքը էս պայմաններով շահագործվելու դեպքում շահագործվելու է Հայաստանի համար աննախադեպ բնապահպանական բարձր ստանդարտներով, որոնք Հայաստանում մինչ այս երբեք չեն կիրառվել: Երբ Ամուլսարի հանքը շահագործվի այսպիսի բնապահպանական ստանդարտներով, մեզ համար ակնհայտ է լինելու, որ մինչ այժմ գործող հանքերի վիճակը շատ ցածր է եղել: Էս պայմաններում ՀՀ կառավարությունը ի՞նչ պետք է անի, պետք է գնա եւ ասի բոլորին, որ պետք է ստանդարտները բարձրացվեն:
Մենք մեր նախընտրական ծրագրում գրել ենք, որ Հայաստանը պետք է աննախադեպ բարձր բնապահպանական որակ ունենա: Տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ պետք է ծախսվեն: Մենք չենք ասի գնացեք մի շաբաթում դա արեք, մենք հասկանում ենք, որ ժամանակ է պետք: Ենթադրենք, եթե Ամուլսարը շահագործվի,մենք տասնյակ միլիոնավոր դոլարներ պետք է ծախսենք մյուս հանքերի մակարդակը բարձրացնելու համար:
Մենք պնդելու ենք, որ Հայաստանում հանքարդյունաբերությունը շատ բարձր մակարդակով իրականացվի:
Ես ուզում եմ ողիղ ասել, որ այս պահին տեղեկատվությունն այնպիսին է, որ նոր շմափ (շրջակա միջավայրի ազդեցության փորձաքննություն) իրականացնելու կարիք չկա:
Քանի որ դրվել է հստակ ամպլիտուդ եւ նշվել ինչ է արվելու, «Էլարդ»-ի կողմից առաջարկված 6 դրույթներն ու Լիդիանի կողմից ներդրված մյուս 10-ը բոլոր հարցերի պատասխանները կտան: «Էլարդ»-ը առաջարկել է 3 տարբեր միջոց թթվային դրենաժի ներդրման համար, նշել, որ լավ կլինի սրանցից մեկը գոնե կատարվի, Լիդիանը նշել է, որ պատրաստակամ է կատարել միանգամից երկուսը:
Ես հիմա ինչ ասում եմ, մինչ էս պահը իմ ձեռքի տակ առկա փաստաթղթերի հիման վրա եմ ասում: Եթե մի քանի օրվա ընթացքում ի հայտ գա նոր փաստարկ, որը մենք հաշվի չենք առել, կառավարությունը ոչ մի բանով կաշկանդված չէ իրականացնել այն, ինչ ասել է»,-հայտարարեց վարչապետը:
Վարչապետը նշեց, որ հանքի շահագործումը Ջերմուկի ճակատագիրը, որպես առողջարանային քաղաք, եւս չի վտանգում, բնապահպանական խնդիր չկա ոչ միայն ջրի, այլ նաև օդի, շրջակա միջավայրի հարցում:
Նա կոչ արեց չշահարկել որպես զբոսաշրջային քաղաքի՝ Ջերմուկի գրավչության կորստի հարցը՝ պնդելով, որ աշխարհում բազմաթիվ զբոսաշրջային քաղաքներ կան, որոնցից 1-2 կամ 10 կմ հեռավորության վրա բազմաթիվ հանքեր են գտնվում։
Նիկոլ Փաշինյանը ֆեյսբուքյան ուղիղ եթերում ասաց, որ կառավարությունը դրական եզրակացություն տվեց Ամուլսարի հանքի շահագործմանը:
«Այս պահի դրությամբ մեր ունեցած ինֆորմացիան շատ հստակ է՝ հանքը չի վնասում շրջակա միջավայրին: Ոչ մի լիտր աղտոտված ջուր չի լցվելու»:
Նա վերընթերցեց իր նախկին հայտարարությունն, ըստ որի՝ եթե համոզվեն, որ հանքի շահագործումը վնաս չէ, այն պետք է շահագործվի: Եվ, ըստ Փաշինյանի, իրենք պետք է կատարեն իրենց պայմանը:
«Մեր ժողովրդի շահերից է բխում, որ մենք մեր պայմանը կատարենք եւ հնարավորություն տանք, որպեսզի Ամուլսարի հանքը շահագործվի»:
