ԵԱՏՄ դեկտեմբերի 26-ի հերթական նիստը Սանկտ Պետերբուրգում նշանավորվեց Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոյի միջև լարված բանավեճով՝ կազմակերպության հետագա հանդիպումներին մասնակցության ձևաչափի շուրջ։
Այս տեսակոնֆերանսի ձևաչափով տեղի ունեցած երկխոսության հետևում ընկած է եվրասիական ինտեգրացիոն կառույցների գործընկերների միջև հարաբերությունների հարցերի ամբողջական համալիր։ Հայտնի քաղաքագետ, Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն Ալեքսանդր Իսկանդարյանը VERELQ-ի հետ զրույցում վերլուծում է այս տարաձայնությունների բնույթը և ժամանակակից առաջնորդների քաղաքական հաղորդակցության առանձնահատկությունները։
Լարվածությունն առաջացել է 2025 թվականին Մինսկում կայանալիք Եվրասիական տնտեսական բարձրագույն խորհրդի նիստին հայկական պատվիրակության մասնակցության ձևաչափի շուրջ։ Չնայած Լուկաշենկոյի՝ անձամբ ներկա գտնվելու հորդորներին և հայկական պատվիրակության ժամանումը կազմակերպելու առաջարկին, Փաշինյանը հստակ հայտարարել է բացառապես տեսակոնֆերանսի ձևաչափով մասնակցությունը շարունակելու մտադրության մասին։ Այս որոշումը կապված է Հայաստանի վարչապետի հունիսյան հայտարարության հետ, երբ նա վրդովմունք էր հայտնել 44-օրյա պատերազմի ժամանակ Ադրբեջանին օգնություն ցուցաբերելու մասին Լուկաշենկոյի խոսքերի կապակցությամբ և հայտարարել երկրի ներկայիս ղեկավարության օրոք Բելառուս անձնական այցերի բոյկոտի մասին։
Իսկանդարյանի կարծիքով, թեև Հայաստանի և Բելառուսի միջև իրոք գոյություն ունեն որոշակի խնդիրներ, դրանք չարժե բնութագրել որպես կառուցվածքային։ Ավելի ուշագրավ է քաղաքական վարքագծի ոճը, հատկապես երկու առաջնորդների կողմից։ Փորձագետը Լուկաշենկոյի քաղաքական կերպարը բնութագրում է որպես հմուտ ավտորիտար առաջնորդի և էպատաժային քաղաքական գործչի, ով կտրուկ հռետորաբանությունն օգտագործում է որպես քաղաքական ազդեցության գործիք։
Թեև այս հակամարտությունը չի արտացոլում Հայաստանի և եվրասիական ինտեգրացիոն կառույցների գործընկերների միջև հարաբերություններում առկա ավելի խորը ճգնաժամը, այն ունի որոշակի բացասական ֆոն, որով մռայլված են Հայաստանի կապերը Ռուսաստանի հովանավորությամբ գործող մեկ այլ կազմակերպության՝ ՀԱՊԿ-ի հետ։ Հատկապես ցուցանշական էր ՀԱՊԿ մի շարք միջոցառումներին Հայաստանի մասնակցությունից հրաժարվելը։ Վարչապետը բազմիցս դժգոհություն է հայտնել հայ-ադրբեջանական սահմանային ճգնաժամում կազմակերպության անգործության կապակցությամբ, թեև ՀԱՊԿ-ն առաջարկել էր դիտորդներ ուղարկել հայ-ադրբեջանական սահման։ Արդյունքում առկա լարվածությունը հանգեցրել է միությունում Հայաստանի մասնակցության սառեցմանը և անդամավճարների վճարումից հրաժարվելուն։
Դեկտեմբերին Փաշինյանն ընդգծել է, որ «անվերադարձի կետն անցած է»՝ ակնարկելով կազմակերպությունից երկրի լիակատար դուրս գալու հնարավորության մասին։
Փաշինյանի ոճի մասին խոսելիս Իսկանդարյանը նշում է հանրային «օնլայն քաղաքականության» և քաղաքական թրոլինգի տարրերի միտումը, ինչը բնորոշ է թե՛ ներհայաստանյան քաղաքական դաշտին, թե՛ միջազգային հարաբերություններին՝ ընդգծելով, որ քաղաքական հաղորդակցության նման ոճը դառնում է համաշխարհային միտում՝ որպես օրինակ բերելով այնպիսի տարբեր քաղաքական գործիչների, ինչպիսիք են Թրամփը և Մակրոնը։
2025 թվականի իրավիճակի զարգացման հեռանկարները վերլուծելիս քաղաքագետը կանխատեսում է նման հռետորաբանության և հակասությունների պահպանում, քանի որ դրանք պայմանավորված են ոչ այնքան կոնկրետ հանգամանքներով, որքան առաջնորդների քաղաքական վարքագծի արմատացած առանձնահատկություններով։ Նրա կարծիքով, քիչ հավանական է, որ Լուկաշենկոն կփոխի իր քաղաքական գիծը կամ Փաշինյանի անձը էական փոփոխություններ կրի։
Փորձագետը խորհուրդ է տալիս տեղի ունեցողը դիտարկել որպես ժամանակակից քաղաքականության որոշակի տիպ, որտեղ հանրային հակամարտություններն ու սուր արտահայտությունները դառնում են քաղաքական գործընթացի անբաժանելի մաս, հատկապես ՀԱՊԿ-ի և ԵԱՏՄ-ի նման բազմակողմ կազմակերպությունների շրջանակներում։
