Վրաստանում շարունակվում են զանգվածային բողոքի ցույցերը, որոնք հրահրվել են վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեի հայտարարությամբ՝ երկրի՝ Եվրամիության անդամակցության բանակցությունները 2028 թվական տեղափոխելու մասին:
Բարիկադներ, հրավառություն և շշեր
Արդեն մեկ շաբաթից ավել է, ինչ հազարավոր ցուցարարներ ամեն օր հավաքվում են Թբիլիսիի խորհրդարանի շենքի մոտ, որտեղ իրավիճակը պարբերաբար սրվում է՝ հանգեցնելով ոստիկանության հետ բախումների: Ցուցարարները օգտագործում են բարիկադներ, հրավառություն, քարեր և շշեր են նետում խորհրդարանի պատուհաններին, իսկ ոստիկանությունը պատասխանում է ջրցան մեքենաներով և ուժեղացնում է պաշտպանությունը: Բողոքի ցույցերն ուղեկցվում են աղմկոտ կարգախոսներով, հրավառություններով և զանգվածային երթերով երկրի այլ քաղաքներում:
Ցուցարարների հիմնական պահանջն է եվրոպական ինտեգրման բանակցությունների անհապաղ վերսկսումը, թեև շաբաթներ առաջ ԵՄ երկրների առաջնորդները որոշում էին ընդունել կասեցնել Վրաստանի անդամակցության գործընթացը, և կառավարության հրաժարականը: Ակտիվիստների կարծիքով, եվրոինտեգրման ուշացումը «խարխլում է ժողովրդավարական բարեփոխումները և Վրաստանի միջազգային հեղինակությունը»: Իրավիճակը սրում են նաև ընդդիմության հայտարարությունները, որոնք իշխանություններին մեղադրում են եվրոինտեգրման ուղղությունից հրաժարվելու մտադրության մեջ:
Մյուս կողմից, Վրաստանի կառավարությունը պնդում է, որ բանակցությունների հետաձգման որոշումը թելադրված է ներքին կայունացման և մի շարք տեխնիկական պայմանների կատարման անհրաժեշտությամբ: Պաշտոնյաները շեշտում են, որ բողոքի ցույցերը քաղաքականացված են և կազմակերպված են ընդդիմադիր կուսակցությունների կողմից՝ երկրում իրավիճակը ապակայունացնելու նպատակով: Վրաստանի ՆԳՆ-ն կոչ է արել քաղաքացիներին խուսափել հանրահավաքներին մասնակցելուց՝ վկայակոչելով բռնության բարձր մակարդակը և ակցիաներին նկատված երեխաների ու ընտանիքների անվտանգության սպառնալիքը:
Աճող անվստահությունը քաղաքական համակարգի նկատմամբ
Բողոքի ցույցերը դարձել են իշխանության և ընդդիմության միջև երկարատև քաղաքական պայքարի հերթական դրվագը՝ արտացոլելով Վրաստանի ապագայի վերաբերյալ խորը տարաձայնությունները: Առայժմ կողմերը պատրաստ չեն փոխզիջման, և լարվածությունն աճում է: Ներկայիս բողոքի շարժման բնորոշ գիծն է հստակ արտահայտված առաջնորդության բացակայությունը:
Վրաստանում այս բողոքի շարժման բնորոշ առանձնահատկությունն այն է, որ շատ հայտնի ընդդիմադիր առաջնորդներ, բացառությամբ նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլիի, գրեթե չեն հանդես գալիս բողոքի ակցիաներում: Ցուցարարների տրամադրությունները ցույց են տալիս նրանց անցանկությունը լսել այս քաղաքական գործիչների կրկնվող հայտարարությունները, ինչը վկայում է հասարակության աճող անվստահության մասին քաղաքական համակարգի նկատմամբ:
Միևնույն ժամանակ, Վրաստանում բողոքի ցույցերը ձեռք են բերել հստակ երիտասարդական բնույթ, ինչը նկատելի է թե՛ մասնակիցների թվաքանակում, թե՛ նրանց վարքի մեջ: Ցուցարարների մեջ գերակշռում են երիտասարդները, որոնցից շատերը գալիս են վուվուզելաներով՝ ստեղծելով զանգվածային ակցիաներին բնորոշ ականջ խլացնող աղմուկ: Բացի այդ, նրանք զինված են սաղավարտներով և հակագազերով՝ ցուցադրելով իրավապահ մարմինների հետ հակամարտության պատրաստակամություն: Այս հանդերձանքը ոչ միայն ընդգծում է իրավիճակի սրությունը, այլև վկայում է ուժի հնարավոր կիրառման հանդեպ վախի մասին:
Փակ դեմքեր. դիմակներ և բալակլավաներ
Ցուցարարների բնորոշ առանձնահատկությունն է փակ դեմքերը: Դիմակները և բալակլավաները դարձել են անբաժանելի ատրիբուտ՝ ապահովելով անանունությունը պայմաններում, երբ շատերը վախենում են հնարավոր ճնշումներից: Ցուցարարների մեջ շատ քիչ են նրանք, ովքեր պատրաստ են բացահայտ խոսել լրագրողների հետ կամ հանդես գալ տեսախցիկների առջև: Թբիլիսիի խորհրդարանի առջև ակցիայի շատ մասնակիցներ VERELQ-ի՝ մեկնաբանություն տալու խնդրանքին պատասխանում էին «ոչ ձայնագրիչին և ոչ տեսախցիկի առջև»:
35-ամյա Մանանան Թբիլիսիից այն հազվագյուտ մասնակիցներից էր, ով համաձայնեց խոսել մեզ հետ: «Սրանք շատ կարևոր օրեր են մեր պետության համար: Մենք կա՛մ գնում ենք դեպի Եվրոպա, կա՛մ մեզ կքաշեն այլ ուղղությամբ, ինչը հասարակությունը չի ցանկանում: Վրաստանի եվրոպական վեկտորի պահպանումը կարևոր է նաև Հարավային Կովկասի այլ երկրների համար, հակառակ դեպքում տարածաշրջանի ոչ եվրոպական ապագայի վրա կարելի է խաչ քաշել», - ասաց Մանանան:
Նույնիսկ թռուցիկ հայացքով կարելի է նկատել ներկայիս բողոքի ցույցերի մեկ այլ և ոչ պակաս կարևոր առանձնահատկություն. երիտասարդությունը ձևավորում է շարժման միջուկը, որը մեծապես խորհրդանշում է երկրում իշխանափոխության պայքարի նոր փուլը: Սակայն նրանց անցանկությունը հրապարակայնորեն արտահայտվելու նաև բարդացնում է հասարակության հետ փոխգործակցությունը՝ ստեղծելով տեղեկատվական վակուում:
Ի՞նչ են ասում հակառակորդները
Վրաստանում բողոքի ցույցերի հակառակորդները արտահայտում են մի շարք քննադատական փաստարկներ, որոնց մեջ գերակշռում է այն կարծիքը, որ ցույցերը քաոս են ստեղծում և սպառնում են երկրի կայունությանը: «Վրացական երազանք» իշխող կուսակցության ներկայացուցիչները կարծում են, որ ցուցարարների գործողությունները քայքայիչ են, ուղղված են իշխանության լեգիտիմ ինստիտուտները խարխլելուն և ներքին հակամարտություն հրահրելուն: Նրանք շեշտում են, որ ցուցարարները հաճախ դուրս են գալիս օրենքի շրջանակներից՝ փակելով փողոցները, բարիկադներ կառուցելով և երբեմն բախումներ հրահրելով ոստիկանության հետ:
Հատկապես շեշտվում է արտաքին ազդեցության դերը. հնչում են մեղադրանքներ, որ բողոքի ցույցերն իբր աջակցվում են արևմտյան կառույցների կողմից, որոնք ձգտում են օգտագործել ներքին լարվածությունը իրենց աշխարհաքաղաքական շահերի համար: Օրինակ, կառավարության ներկայացուցիչները պնդում են, որ ցուցարարների պահանջները խորհրդարանական ընտրությունների վերանայման վերաբերյալ միջազգային վերահսկողության ներքո միջամտություն են երկրի ինքնիշխանությանը:
Ակցիաներին չմասնակցող սովորական քաղաքացիների կարծիքները նույնպես բազմազան են: Ոմանք պնդում են, որ բողոքի ցույցերը խանգարում են քաղաքի նորմալ կյանքին՝ անհարմարություններ ստեղծելով բիզնեսի և բնակիչների համար: Մյուսները մտահոգություն են հայտնում, որ ցուցարարների ռադիկալացումը, ներառյալ Մոլոտովի կոկտեյլների և դիմակների օգտագործումը, կարող է վերաճել բռնության և ազդել Վրաստանի զբոսաշրջային գրավչության վրա:
Բողոքը ռադիկալանում է, բայց...
Չնայած Թբիլիսիում բողոքի ցույցերի աճող ռադիկալացմանը, խոսել այն մասին, որ դրանք ընդգրկել են ողջ մայրաքաղաքը, էլ չենք խոսում երկրի մասին, դեռ վաղաժամ է: Հիմնական իրադարձությունները կենտրոնացած են Ռուստավելու պողոտայում, որտեղ տեղակայված են հիմնական կառավարական շենքերը, ներառյալ խորհրդարանը: Այս գոտուց դուրս կյանքը շարունակվում է սովորական ռիթմով. խանութները, սրճարանները և հասարակական տրանսպորտը աշխատում են առանց խափանումների, ինչը ցույց է տալիս բողոքի ակտիվության սահմանափակ լինելը:
Ի տարբերություն 2018 թվականին հարևան Հայաստանում տեղի ունեցած իրադարձությունների, որտեղ զանգվածային բողոքի ցույցերը համընդգրկուն բնույթ էին կրում՝ արգելափակելով մայրուղիները և կաթվածահար անելով խոշոր քաղաքների կյանքը, Վրաստանում իրավիճակը առայժմ շատ ավելի փոքր մասշտաբային է: Հայաստանյան բողոքի ցույցերը բնութագրվում էին հարյուր հազարավոր մարդկանց ամենօրյա մոբիլիզացիայով, ինչը հանգեցրեց տրանսպորտային համակարգի կաթվածի և Երևանի կենտրոնում երեկոյան զանգվածային հանրահավաքների:
Վրաստանում ներկայիս ցույցերը, թեև մեծ ներքին էնեգիա ունեն, դեռևս չեն հասնում այդպիսի չափերի, մնալով տեղայնացված և նվազ ազդեցիկ բնակչության մեծամասնության առօրյա կյանքի վրա: