Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, հայտնի քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանը VERELQ վերլուծական կենտրոնին տված հարցազրույցում վերլուծում է հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների հեռանկարները COP29 համաժողովից հետո, խոսում է տարածաշրջանում հնարավոր զարգացումների մասին և գնահատում է գլոբալ գործընթացների ազդեցությունը Հարավային Կովկասի վրա։ Փորձագետի կարծիքով՝ առաջիկայում չի կարելի սպասել էական առաջընթաց Երևանի և Բաքվի միջև բանակցային գործընթացում, իսկ համաշխարհային ուժերի ուշադրությունը տարածաշրջանի նկատմամբ մեծապես կախված կլինի Ուկրաինայի շուրջ իրավիճակի զարգացումից:
Լուսանկարում` Կովկասի ինստիտուտի տնօրեն, քաղաքագետ Ալեքսանդր Իսկանդարյանն է
ՀԱՐՑ: Պարոն Իսկանդարյան, Ադրբեջանում ավարտվեց COP29 համաժողովը: Այս կապակցությամբ Հայաստանում կան իրարամերժ սպասումներ: Ոմանք կարծում են, որ ադրբեջանական իշխանությունները կսկսեն առարկայական բանակցություններ Հայաստանի հետ և հնարավոր կլինի գոնե շարունակել սահմանազատման և սահմանագծման գործընթացը, իսկ մյուսները, ընդհակառակը, սպասում են Ադրբեջանի հռետորաբանության խստացում՝ Հայաստանի վրա ճնշում գործադրելու նպատակով: Դուք՝ որպես փորձագետ, ի՞նչ եք ակնկալում:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ: Հռետորաբանությունը կխստանա, և Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի վրա ճնշման այս գործընթացը կշարունակվի: Եվ դա, կարծում եմ, կշարունակվի: Ինչ վերաբերում է սահմանազատման գործընթացում որևէ լուրջ առաջընթացի, ես չեմ կարծում: Որովհետև այն, ինչ տեղի է ունեցել, դժվար է իրական սահմանազատում անվանել: Այստեղ պարզապես տարածքներ էին, որոնք Հայաստանը փոխանցեց Ադրբեջանին, որը վերահսկում էր Հայաստանը, իսկ հիմա վերահսկում է Ադրբեջանը: Սպասել, որ Ադրբեջանը ձեզ Հայաստանի տարածք կհանձնի, կարծում եմ, ոչ ոք չի պատրաստվում այդ անել: Բայց դրա համար էլ չեմ կարծում, որ այս գործընթացն առաջ կգնա, առնվազն մոտ ապագայում:
ՀԱՐՑ: Իսկ ինչպե՞ս է ընդհանրապես տարածաշրջանային իրավիճակը հիմա, այն, ինչ տեսնում ենք մեր շուրջը, սատանան գիտի ինչ է կատարվում, ինչ կլինի Թրամփի՝ ԱՄՆ իշխանության գալու հետ Իրանի ուղղությամբ, ինչ է կատարվում Սիրիայում, չգիտեմ, Վրաստանում, ինչ-որ ներքին գործընթացներ, ինչպե՞ս է դա ընդհանրապես ազդում հայ-ադրբեջանական բանակցությունների իրավիճակի վրա, եթե ազդում է, ապա ինչպե՞ս:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ: Առայժմ չէի ասի, որ դա ուղղակիորեն ազդում է: Ադրբեջանի ռազմավարությունն ընդունված է եղել դեռ 22 թվականից, և ահա այն ընթանում է այնպես, ինչպես ընթանում է: Բայց ինչ-որ կտրուկ փոփոխություն, դե ասենք իրոք, եթե կտրուկ սրվի իրավիճակը Իրանի հետ, օրինակ, եթե հանկարծ որևէ աղետ տեղի ունենար իրանա-իսրայելական ուղղությամբ և այլն, դա կարող էր ազդել: Բայց չեմ կարծում, որ դա շատ հավանական է հիմա:
Մեծ պատերազմ ոչ ոք չի ուզում տարածաշրջանում, ներառյալ իսրայելցիներին և իրանցիներին: Ինչ վերաբերում է Թրամփի իշխանության գալուն, ինձ համար շատ դժվար է կանխատեսել, թե ինչպիսին կլինի Միացյալ Նահանգների քաղաքականությունը մեր տարածաշրջանի նկատմամբ: Նախ, այն Թրամփը, ով հիմա գալիս է իշխանության, բոլորովին այն Թրամփը չէ, ով առաջին անգամ էր գալիս իշխանության: Երկրորդ, այն ժամանակ չկար ուկրաինական ռազմական հարաբերակցություն այս խնդրի շուրջ: Դե, ընդհանրապես, արևմտյան ազդեցության հսկայական մասը: Երրորդ, ես չգիտեմ, թե որքանով է Իրանի նկատմամբ Ամերիկայի քաղաքականությունը կարևոր լինելու Թրամփի նոր վարչակազմի համար: Այնպես որ՝ կտեսնենք: Եթե հանկարծ իրավիճակը զարգանա անկանխատեսելի կերպով, իհարկե, դա կանդրադառնա Հայաստանի վրա, բայց հիմա ես չէի անի կանխատեսումներ:
ՀԱՐՑ: Եվ դեռ դուք սպասո՞ւմ եք ռազմական գործողությունների, չգիտեմ, նոր էսկալացիաների հայ-ադրբեջանական սահմանին, թե՞ ավելի շատ կլինի դիսկուրսիվ ճնշում և դա բավարար կլինի, որպեսզի Ադրբեջանը հասնի իր որոշ նպատակների:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ: Ռազմական գործողությունների, այսինքն՝ լայնածավալ, ոչ, չեմ կարծում: Հազիվ թե: Ինչ վերաբերում է որոշ էսկալացիաների, դրանք կարող են լինել: Առայժմ բավականին վաղուց լուրջ էսկալացիաներ չեն եղել: Բայց որպես ճնշման մեթոդներից մեկը, դրանք կարող են օգտագործվել: Ինչու՞ չէ:
ՀԱՐՑ: Իսկ ինչպիսի՞ն կլինի ընդհանրապես այս առումով Եվրոպական Միության և Մոսկվայի ներգրավվածությունը մեր տարածաշրջանային, հայ-ադրբեջանական գործերում:
ՊԱՏԱՍԽԱՆ: Դա կախված է Ուկրաինայից: Դե, ուկրաինական պատերազմից, նրանից, թե ինչպես կզարգանա իրավիճակը Ուկրաինայի շուրջ: Ընդհանրապես մեր տարածաշրջանը բավականին ուժեղ կախված կլինի նրանից, թե ինչպես կավարտվի կամ ավելի շուտ չի ավարտվի իրավիճակը Ուկրաինայի շուրջ:
Ես չեմ կարծում, որ Բայդենի վարչակազմը որևէ հսկայական ուշադրություն էր դարձնում Հարավային Կովկասին: Ես ընդհանրապես կարծում եմ, որ Հարավային Կովկասի նշանակությունը Միացյալ Նահանգների համար նվազում է, ոչ թե աճում: Կարծում եմ, որ Միացյալ Նահանգները, և ընդհանրապես Արևմուտքը, նայում են ողջ հետխորհրդային տարածքին որպես Ռուսաստան և շրջակա պետություններ հետխորհրդային տարածքում, այնտեղ Ղրղզստանից մինչև Էստոնիա: Դրանք դիտարկվում են Ռուսաստանի հետ հակամարտության համատեքստում, նրա համատեքստում, թե ինչպես են իրենք իրենց դիրքավորում այդ հակամարտության մեջ: Ուղղակի օրինակ է Վրաստանը:
Ահա մենք հիմա տեսնում ենք քայլեր, որոնք կատարում են որոշ արևմտյան կազմակերպություններ, որոնք ուղղակիորեն կապված են նրա հետ, թե ինչպես է Վրաստանն իրեն դիրքավորում Ռուսաստանի հետ իր հարաբերություններում:
Եվ դա բավականին ունիվերսալ է, և դա է Արևմուտքի և մասնավորապես Ամերիկայի ուշադրության կենտրոնում, իհարկե, և ոչ թե Հարավային Կովկասն ինքնին: Իհարկե, պատերազմ այստեղ ոչ ոք չի ուզում, այնուամենայնիվ տարածաշրջանն այնպիսի զգայուն է, դե, Իրանը մոտ է, Մերձավոր Արևելքը մոտ է, Ռուսաստանն ինքը մոտ է և այլն, բայց ոչ ավելին: Այսինքն, ասել, որ ուշադրությունն ավելանում է, որ դա կունենա որևէ մեծ ինքնուրույն նշանակություն, դա ինձ համար դժվար է:
