Եվրամիությանն անդամակցության գործընթացի մեկնարկի մասին օրինագծի՝ ԱԺ հանձնաժողովի կողմից հավանության արժանանալուց հետո Ռուսաստանի փոխվարչապետ Ալեքսեյ Օվերչուկը կոշտ հայտարարություն է արել: Նրա խոսքով՝ Հայաստանի՝ Եվրամիությանը անդամակցության գործընթացի մեկնարկը միաժամանակ նշանակում է ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու գործընթացի սկիզբ, քանի որ երկու տնտեսական միություններին միաժամանակյա անդամակցությունը տեխնիկապես անհնար է։ Ռուս բարձրաստիճան պաշտոնյան հատկապես ընդգծել է, որ ԵՄ-ի հետ մաքսային դրույքաչափերի զրոյացումն անխուսափելիորեն կհանգեցնի ԵԱՏՄ-ի հետ առևտրում մաքսային արգելքների վերականգնմանը։
Այս իրադարձությունների լույսի ներքո VERELQ-ը մեկնաբանություն է խնդրել Հայաստանի առաջատար տնտեսագետներից մեկից՝ տնտեսագիտության դոկտոր Թաթուլ Մանասերյանից։ Հարցազրույցում փորձագետը ներկայացրել է նման որոշման հնարավոր հետևանքների մանրամասն վերլուծություն Հայաստանի տնտեսության համար՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով էներգետիկ անվտանգության և սոցիալական ռիսկերի հարցերին։ Մանասերյանի կարծիքով՝ երկրում աճող աղքատության մակարդակի և տնտեսական հարմարեցման հստակ ծրագրի բացակայության պայմաններում միջազգային ինտեգրման ոլորտում շտապողական որոշումները կարող են ծանր բացասական հետևանքներ ունենալ Հայաստանի տնտեսության համար։
VERELQ. Պարոն Մանասերյան, վերջերս Հայաստանի կառավարությունը հավանություն է տվել ԵՄ անդամակցության գործընթացի մեկնարկի մասին օրինագծին։ Ձեր կարծիքով, ինչի՞ մասին է վկայում այս որոշումը։
Թաթուլ Մանասերյան. Այս պահին չափազանց դժվար է մասնագիտական գնահատական տալ այս որոշմանը, քանի որ այն հիմնավորված չէ լուրջ տնտեսական փաստարկներով։ Արդեն երեք շաբաթ է, ինչ պնդում եմ, որ Արևելյան գործընկերության հայկական ազգային պլատֆորմը նիստ հրավիրի՝ երկրի առաջատար տնտեսագետների մասնակցությամբ։ Մեզ անհրաժեշտ է մանրամասն վերլուծություն, թե ինչպես կարող է այս քայլն օգնել Հայաստանին ոչ միայն ԵՄ հնարավոր անդամակցության գործընթացում, այլ նաև կառավարության հայտարարած տնտեսական դիվերսիֆիկացման քաղաքականության իրականացման մեջ։
VERELQ. Ի՞նչ տնտեսական ռիսկեր կարող են առաջանալ, եթե Հայաստանն իսկապես սկսի ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու գործընթացը։
Թաթուլ Մանասերյան. Իրավիճակը լուրջ մտահոգություն է առաջացնում։ 2024 թվականին մենք տեսնում ենք ոչ միայն Եվրամիության հետ առևտրային հարաբերությունների զարգացման առաջընթացի բացակայություն, այլև ընդհանուր ապրանքաշրջանառության ցուցանիշների վատթարացում։ Միևնույն ժամանակ, Ռուսաստանից և ԵԱՏՄ-ից տնտեսական կախվածությունը միայն խորացել է։
Այժմ Հայաստանը հայտնվել է բարդ ընտրության առջև՝ մնալ Եվրասիական տնտեսական միության անդամ, թե շարունակել շարժումը դեպի ԵՄ։ Ցավոք, ես առայժմ չեմ տեսնում ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու տնտեսական հիմնավորումներ։ Ավելին, նման քայլը կարող է աղետալի հետևանքներ ունենալ մեր տնտեսության համար։
VERELQ. Եկեք կոնկրետացնենք. ինչի՞ց կզրկվի Հայաստանը ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու դեպքում, և ի՞նչ կարող է ձեռք բերել՝ սկսելով ԵՄ անդամակցության գործընթացը։
Թաթուլ Մանասերյան. ԵԱՏՄ-ից դուրս գալու դեպքում Հայաստանը ռիսկի է դնում գրեթե բոլոր ներկայիս տնտեսական առավելությունները։ Վերցնենք ամենապարզ օրինակը՝ էներգակիրների գները։ Դրանք կարող են բարձրանալ երկու, երեք, նույնիսկ չորս անգամ։ Սա վճռորոշ է, քանի որ մեր ողջ տնտեսությունը՝ արդյունաբերությունից մինչև տրանսպորտը, կախված է գազից։ Բնակչությունը նույնպես մեծապես կախված է Ռուսաստանի կողմից առաջարկվող էներգառեսուրսների մատչելի գներից։
Պետք է հաշվի առնել, որ երկրում աղքատության մակարդակը վերջին 6-7 տարիների ընթացքում զգալիորեն աճել է և միջինում գերազանցում է 40%-ը։ Որոշ մարզերում այս ցուցանիշը հասնում է 60%-ի։ Այսպիսի պայմաններում գոյություն ունեցող տնտեսական կապերի հուսալի այլընտրանքի բացակայության պարագայում տնտեսությունը կառավարելը պարզապես անհնար է։ ԵԱՏՄ-ից դուրս գալը ներկայիս իրավիճակում նման է խելագարության։
Ավելին, ցնցող է իշխանությունների անպատասխանատվությունը, որոնք, չունենալով տնտեսական հարմարեցման որևէ հստակ պլան, երկիրը մղում են անորոշության։ Ո՞ւր է բնակչությանը գների անխուսափելի աճից պաշտպանելու ծրագիրը։ Ո՞ւր են մեր արտադրողների համար նոր իրացման շուկաների մասին կոնկրետ պայմանավորվածությունները։ Ո՞ւր են բիզնեսի կորուստների փոխհատուցման հաշվարկները։
