Իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ներկայացուցիչներ Վլադիմիր Վարդանյանն ու Վահագն Հովակիմյանը մշակել են փոփոխություններ Դատական օրենսգրքում, որոնցով սահմանափակվում է «իրավունքի չարաշահումը»: Նման կարգավորումը նախատեսված է նոր Դատական օրենսգրքով, որը դեռ ուժի մեջ չի մտել:
Ներկայացնելով առաջին ընթերցմամբ կատարված փոփոխությունները՝ Վլադիմիր Վարդանյանը նշել է, որ օրինագծի նպատակն է ապահովել արդյունավետ դատական գործընթացը, դրա մասնակիցների իրավունքների եւ օրինական շահերի պատշաճ իրացումը, գործերի քննության եւ ողջամիտ ժամկետներում լուծման անհրաժեշտությունը, դատական քննության ինստիտուցիոնալ երաշխիքների ուժեղացումը, ինչպես նաեւ դատարանների բնականոն գործունեությունը:
Ներկայացվում է առանձին դատական սանկցիա՝ իրավունքի իրացման սահմանափակում, որը դատարանը կկիրառի այն դեպքերում, երբ դատավարության մասնակիցը պարբերաբար չարաշահում է իր իրավունքները՝ վտանգելով այլ մասնակիցների իրավունքների պաշտպանությունը եւ արդարադատության շահերը: Առաջարկվում է նաեւ բարձրագույն դատական խորհրդին օժտել դատարանների բնականոն գործունեության ապահովման լիազորություններով՝ նորմատիվ իրավական ակտեր ընդունելու իրավունքի տրամադրմամբ: Բացի այդ, գործերի բաշխման 75%-անոց կրճատումն փոխարեն առաջարկում է ԲԴԽ դատավորներին 95%-անոց կրճատում, ինչը կօգնի նվազեցնել նրանց ծանրաբեռնվածությունը և բարձրացնել արդյունավետությունը։
Ընդդիմադիր պատգամավոր Արամ Վարդևանյանը նշեց, որ այս բարեփոխումը կարող է դառնալ խիստ վտանգավոր գործիք անբարեխիղճ դատավորների ձեռքում, ովքեր այդ մեխանիզմն օգտագործելով հնարավորություն կունենան խոսելու, միջնորդություններ ներկայացնելու հնարավորությունից զրկելու, գործի նյութերին ծանոթանալու, նոր պաշտպան ներգրավելու և այլն:
«Փոփոխությունների բովանդակությանը համապատասխան դա կարող է տեղի ունենալ ողջ դատական քննության ընթացքում», - հայտարարել է պատգամավորը: Նա համաձայնեց, որ, հնարավոր է, նման կարգավորում է գործում արևմտյան որոշ երկրներում, սակայն պետք է հաշվի առնել, որ այդ երկրներում, ի տարբերություն Հայաստանի, չկան դատավորներ, որոնք չարաշահում են իրենց լիազորությունները։ «Նրանց համար, ովքեր չեն հիշում, ուզում եմ ասել, որ Հայաստանում չարաշահումների նախադեպերը եղել են, երբ դատավարություններից մեկում դատավորը որոշել է, որ պաշտպանական կողմը չպետք է հանդես գա, եւ հեռացել է խորհրդակցությունների սենյակ։ Այդ ժամանակ այն համարվում էր անօրինություն է, հիմա դա ապօրինություն օրինականացվում է», - հայտարարել է պատգամավորը:
Նա կարծում է, որ այս օրինագիծը ոչ մի կապ չունի ժողովրդավարության եւ մարդու իրավունքների պաշտպանության սկզբունքների հետ։
Դատելով արդարադատության փոխնախարար Երանուհի Թումանյանցի հայտարարություններից՝ իշխանությունները հույս ունեն, որ ողջ խառնաշփոթն ու դժվարությունները, որոնք կարող են առաջանալ, կվերանան գործնականում կարգավորման կիրառման ընթացքում։ Այսպես, ըստ Թումանյանցի, կարգավորման կիրառման ընթացքում գործնականում կարող են խնդիրներ առաջանալ, սակայն այդ խնդիրների լուծումները պետք է տրվեն դատական պրակտիկային, և այստեղ գլխավոր խնդիրը ճիշտ ձևավորելն է։
Ըստ էության, որոշման գործառույթներն են՝ արդյոք այս կամ այն կողմը չարաշահել է իր իրավունքը, տրվել են դատարաններին։ Փոխնախարարը հավաստիացրեց, որ պատժամիջոցը կարող է կիրառվել միայն ժամանակավոր: «Այլ կերպ ասած, կողմերից ոչ մեկը չի կարող զրկվել, օրինակ, ամբողջ դատավարության ընթացքում հանդես գալու իրավունքից», - հայտարարել է նա:
Արամ Վադևանյանը նման մոտեցման հետ համաձայն չէ։ Նա վստահ է, որ դատարանների վրա մեծ բեռ է դրվում այն պայմաններում, երբ արդեն այս փուլում նրանց կարելի է օրենսդրական ուղենիշներ տրամադրել՝ համապատասխան որոշում կայացնելու համար։ «Օրինակ, երբ մենք խոսում ենք որոշակի ժամանակով հանդես գալու իրավունքից զրկելու մասին, յուրաքանչյուր դատավոր կարող է դա յուրովի մեկնաբանել։ Մեկի համար դա մի քանի ժամ է, մյուսի համար՝ մեկ տարի։ Դրա համար ավելի ճիշտ կլիներ միանգամից նշել պատժամիջոցների գործողության ժամկետը», - նկատեց պատգամավորը։
Սակայն Երանուհի Թումանյանցը նշեց, որ փոփոխությունները քննարկվել են ՍԴ-ում և պատժամիջոցների գործողության ժամկետների մասով սահմանադրական դատարանը որևէ խնդիր չի տեսնում։ Նա հիշեցրել է, որ նման կարգավորում կա նաեւ նոր Դատական օրենսգրքում, որի մշակման ժամանակ հաշվի են առնվել եվրոպական դատարանների փորձն ու նախադեպերը: Թումանյանցն ընդգծեց, որ այս փուլում խնդիր չի տեսնում նշված ձևակերպումների մեջ՝ չբացառելով, որ նշված մեխանիզմների կիրառման ինչ-որ փուլում անհրաժեշտություն կառաջանա կրկին դիմել ՍԴ:
«Հայաստան» խմբակցության քարտուղար Արծվիկ Մինասյանն ընդգծել է, որ Սահմանադրության 79 հոդվածը նախատեսվում է ապահովել «իրավական որոշակիության» հիմքերի դեպքում մարդու հիմնարար իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակումներ. «Ուստի ներկայացված ձևակերպումները լուրջ վերանայման կարիք ունեն։ Բացի այդ, արտակարգ դրության և ռազմական դրության գործողության ժամանակահատվածի համար Սահմանադրությամբ նախատեսված իրավունքների եւ ազատությունների սահմանափակումները չեն ներառում դատարանում պաշտպանության իրավունքը, որը դիտարկվում է որպես բացառիկ իրավունք, որը սահմանափակումների ենթակա չէ նույնիսկ արտակարգ դրության եւ ռազմական դրության դեպքում»:
