Հայաստանի իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցությունում ներքին հակասություններ են խորանում, որոնք սովորական տարաձայնություններից վերածվել են քաղաքական ճնշման տարրերով հրապարակային հակամարտության։ Ըստ հայ քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանի, նման զարգացումները ոչ թե գաղափարական պառակտման, այլ արտաքին քաղաքականության ոլորտում հաջողությունների բացակայության պատճառով աճող նյարդայնության արդյունք են։
Լուսանկարում՝ քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյան
«Քաղաքացիական պայմանագրում» իրավիճակը սրվեց, երբ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը պահանջեց երկու պատգամավորներից հրաժարվել մանդատներից։ Եթե կուսակցության համախոհ Նարեկ Զեյնալյանը ենթարկվեց պահանջին, ապա մյուս պատգամավոր Հովիկ Աղազարյանը հրապարակայնորեն հրաժարվեց դա անել, որից հետո հեռացվեց կուսակցությունից։ Նրան աջակցություն հայտնեց պատգամավոր Հակոբ Ասլանյանը՝ կասեցնելով իր մասնակցությունը խմբակցության աշխատանքներին և պահանջելով ստեղծել հատուկ պատգամավորական խումբ՝ Աղազարյանի դեմ գաղտնի տեղեկատվության արտահոսքի մեղադրանքները քննելու համար։
Իրադարձություններն անսպասելի զարգացում ստացան, երբ Ասլանյանը իր հայտարարությունից մի քանի ժամ անց Facebook-ում հրապարակեց նամակագրության սքրինշոթ կուսակցության վարչության անդամ, բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերության նախարար Մխիթար Հայրապետյանի հետ։ Պարզվեց, որ նախարարը փորձել է համոզել Ասլանյանին հրապարակել նախապես պատրաստված հայտարարություն՝ իր դիրքորոշման համար «զղջումով»։ Թեև Հայրապետյանը հետագայում բացատրեց դա իր նախկին ուսուցչին օգնելու ցանկությամբ, մանիպուլյացիայի փորձը հասարակության սեփականությունը դարձավ։
Արդյունքում Ասլանյանը հեռացվեց «Քաղաքացիական պայմանագիր» խմբակցությունից, ինչի մասին փակ նիստից հետո հայտնեց խմբակցության քարտուղար Արթուր Հովհաննիսյանը։ Ընդ որում, կուսակցությունից հեռացնելու հարցը կքննարկվի առանձին՝ վարչության նիստում, իսկ ինքը՝ Ասլանյանը, մտադիր է պահպանել պատգամավորի մանդատը։
«Այն, ինչ մենք հիմա տեսնում ենք իշխող կուսակցությունում, այլևս չի կարելի անտեսել որպես սովորական հակամարտություն», - նշում է VERELQ-ի հետ զրույցում Հրանտ Միքայելյանը։ Նրա խոսքով, ընդդիմության կողմից իրական մարտահրավերների բացակայությունը պարադոքսալ կերպով նպաստում է իշխանության ներսում հակասությունների սրմանը, սակայն դեռ վաղ է խոսել լուրջ ներկուսակցական գաղափարական պառակտման մասին։
Փորձագետը շեշտում է, որ «Քաղաքացիական պայմանագիրը» և ինքը՝ Փաշինյանը, վերջին անգամ լրջորեն վախեցել են իշխանությունը կորցնելուց միայն 2020 թվականի նոյեմբեր-դեկտեմբերին՝ Ադրբեջանի հետ պատերազմում պարտությունից անմիջապես հետո, երբ զայրացած ամբոխը ջարդուփշուր արեց կառավարության և խորհրդարանի շենքերը։ Դրանից հետո հայաստանյան իշխանությունները վերջին լուրջ փողոցային ճնշումը զգացին 2023 թվականի մայիսին։ «Արտաքին ճնշման բացակայության պայմաններում կուսակցությունն իրեն հարմարավետ է զգում, սակայն ներքին խնդիրները կուտակվում են և դառնում են ավելի ու ավելի ակնհայտ», - արձանագրում է քաղաքագետը։
Միքայելյանն առանձնացնում է ներկայիս ճգնաժամին նպաստող մի քանի առանցքային գործոններ։ Նախ, կուսակցությունը սկզբից ևեթ չի ունեցել ամուր գաղափարական հիմք։ «Այո, սա լիբերալ կուսակցություն է, խաղաղության կուսակցություն, ինչը հայկական պայմաններում վերածվում է կապիտուլյացիայի կուսակցության, բայց այս դիրքորոշումներից շատերը սկզբից ուղղակիորեն չէին հայտարարվել», - բացատրում է փորձագետը։
Երկրորդ, իշխանության ներսում միշտ գոյություն են ունեցել մի քանի խմբեր, որոնց մի մասը 2021 թվականի խորհրդարանում ներկայացվածություն չի ստացել։ Այժմ այս հակասություններն ավելի են սրվում սերնդային գործոնի և իշխանական լիազորությունների կենտրոնացման պատճառով, ինչը հանգեցնում է շահերի բախման։ Ասլանյանի վրա նախկին աշակերտի միջոցով ճնշում գործադրելու փորձը միայն ընդգծում է ներկուսակցական հարաբերությունների բարդությունը։
Սակայն անկայունության գլխավոր գործոնը, ըստ Միքայելյանի, արտաքին քաղաքական իրավիճակն է։ «Խաղաղության հարթակը դրական արդյունքներ չի տալիս, չնայած արդեն մի քանի տարի է իրականացվում է։ Լավ արդյունքներ չեն նախատեսվում, և բոլորին պարզ է, որ երկիրը շարժվում է շատ վտանգավոր ուղղությամբ՝ արտաքին քաղաքական ծայրահեղ ռիսկերի պատճառով», - ընդգծում է փորձագետը։
Հենց այս անորոշությունն ու արտաքին քաղաքական խնդիրների լուծման ակնհայտ ուղիների բացակայությունն են ծնում նյարդայնություն իշխանության ներսում, որը, ըստ Միքայելյանի, ներկայիս հակասությունների իրական աղբյուրն է։ Այս ֆոնի վրա անձնական հավակնությունները, սերունդների միջև հակասությունները և կուսակցության ներսում ազդեցության համար պայքարը միայն ուժեղացնում են առկա լարվածությունը, ինչը ակնառու է դարձնում Ասլանյանի վրա ճնշում գործադրելու և նրան հետագայում խմբակցությունից հեռացնելու պատմությունը։
Փորձագետները նշում են, որ ստեղծված իրավիճակը «Քաղաքացիական պայմանագրի» ղեկավարության առջև բարդ ընտրություն է դնում. կա՛մ շարժվել դեպի ներկուսակցական կարգապահության ավելի մեծ խստացում՝ ռիսկի տակ դնելով հասարակության մի մասի աջակցությունը կորցնելու վտանգը, կա՛մ փնտրել անհամաձայնների հետ երկխոսության նոր ձևեր, ինչը կարող է հանգեցնել կուսակցության նկատմամբ Փաշինյանի անձնական վերահսկողության թուլացմանը։
