Շրջադարձ դեպի Արևելք. փորձագետը՝ Չինաստանի հետ ռազմավարական գործընկերության մասին

Երևանի և Պեկինի միջև 2025 թվականի օգոստոսի 31-ին երկկողմ հարաբերությունները ռազմավարական գործընկերության մակարդակի հասցնելու որոշումը ակտիվ քննարկումների առիթ է դարձել Հայաստանի փորձագիտական շրջանակներում։

Վերլուծաբանները միակարծիք են, որ այս քայլը կարևոր է և ժամանակին՝ երկրի արտաքին քաղաքականության դիվերսիֆիկացման համար, սակայն դրա իրական արժեքը կախված կլինի բացառապես գործնական իրագործումից և հռչակագիրը շոշափելի արդյունքի վերածելու կարողությունից։

Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցն իր վերլուծության մեջ տեղի ունեցածը բնորոշում է որպես «միանշանակ ողջունելի քայլ», որն ուժեղացնում է Հայաստանի արտաքին քաղաքականության բազմավեկտորությունը։ Միևնույն ժամանակ, փորձագետը կոչ է անում փաստաթուղթը դիտարկել տարածաշրջանային համատեքստում։ Նա նշում է, որ Հայաստանը Հարավային Կովկասի վերջին երկիրն է, որը նման բնույթի փաստաթուղթ է ստորագրում Պեկինի հետ։ Ընդ որում, իր բովանդակային բաղադրիչով այն ավելի մոտ է վրացական համաձայնագրին (2023 թ. հուլիս), սակայն զգալիորեն զիջում է Ադրբեջանի համապարփակ ռազմավարական գործընկերությանը (2025 թ. ապրիլ), որն ամրագրված էր ավելի քան քսան գործնական փաստաթղթերով։

Չնայած դրան, փորձագետները Չինաստանի հետ հարաբերությունների նոր կարգավիճակում կարևոր ներուժ են տեսնում։ Սուրենյանցը կարծում է, որ ճիշտ մոտեցման դեպքում այս փաստաթուղթը կարող է դառնալ զսպման լրացուցիչ գործիք՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից ճնշումների պայմաններում։ Զարգացնելով այս միտքը՝ այլ վերլուծաբաններ ընդգծում են, որ Չինաստանի պես համաշխարհային դերակատարի հետ գործընկերությունը Երևանին տալիս է ավելի մեծ «ռազմավարական խորություն» և միջազգային ասպարեզում մանևրելու դաշտ։

Բոլոր գնահատականների համար առանցքային և ընդհանուր է այն միտքը, որ համաձայնագիրը չպետք է մնա միայն թղթի վրա։ «Եթե հայ-չինական համագործակցությունը մնա միայն հռչակագրի մակարդակում, այն չի վերածվի տնտեսական կամ ռազմավարական ակտիվի», - զգուշացնում է Սուրենյանցը։ Փորձագիտական հանրությունը համակարծիք է, որ հայկական կողմի գլխավոր խնդիրը շրջանակային համաձայնագիրը իրական բովանդակությամբ լցնելն է։ Սա ենթադրում է կոնկրետ համատեղ նախագծերի մեկնարկ առևտրի, ենթակառուցվածքների զարգացման, բարձր տեխնոլոգիաների և տրանսպորտի ոլորտներում, մասնավորապես՝ չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության և հայկական «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի համադրման միջոցով։

Այսպիսով, հայստանյան քաղաքագետները Չինաստանի հետ ռազմավարական գործընկերությունը դիտարկում են ոչ թե որպես վերջնանպատակ, այլ որպես հնարավորությունների պատուհանի բացում։ Այժմ Երևանի գլխավոր մարտահրավերը այս քաղաքական խորհրդանիշը պետական շահերին ծառայող և տարածաշրջանում երկրի դիրքերն ամրապնդող գործնական εργαλիքի վերածելն է։