Հայաստանը խաղում է «չինական խաղաքարտո՞վ». հարցազրույց Թաթուլ Մանասերյանի հետ

Հայաստանն ու Չինաստանը հարաբերությունները բարձրացնում են ռազմավարական գործընկերության մակարդակի։ Ի՞նչ է ընկած օգոստոսի 31-ին ՇՀԿ գագաթնաժողովի շրջանակներում Նիկոլ Փաշինյանի և Սի Ծինփինի հանդիպմանը կայացված այս որոշման հետևում։ «Այլընտրանք» վերլուծական կենտրոնի տնօրեն, տնտեսագիտության դոկտոր Թաթուլ Մանասերյանը VERELQ-ին տված բացառիկ հարցազրույցում խորը գնահատական է տալիս այս իրադարձությանը։

Ինչպե՞ս նոր գործընկերությունը կազդի ՀՀ կառավարության «Խաղաղության խաչմերուկ» նախագծի և չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության վրա։ Արդյո՞ք սա քայլ է դեպի ՇՀԿ-ին անդամակցություն, և ինչպե՞ս է դա համադրվում Արևմուտքի հետ հարաբերությունների խորացման՝ Հայաստանի որդեգրած ուղեգծի հետ։ Տնտեսական հնարավորությունների, աշխարհաքաղաքական իրողությունների և նոր բիզնես-մշակույթի մասին, որը Չինաստանը կարող է բերել տարածաշրջան,՝ մեր հարցազրույցում։

Լուսանկարում` Թաթուլ Մանասերյանը, աղբյուրը` a1plus.am

VERELQ: Հայաստանն ու Չինաստանը հայտարարել են, որ մտադիր են բարձրացնել, կամ արդեն բարձրացնում են հարաբերությունները ռազմավարական մակարդակի։ Ի՞նչ սպասել սրանից և որքանո՞վ է չինական ուղղությունը կարևոր Հայաստանի համար՝ թե՛ տնտեսության, թե՛ քաղաքականության մեջ։

Թաթուլ Մանասերյան: Դե, նախ, սա շատ նշանակալի իրադարձություն է Հայաստանի Հանրապետության կյանքում, և, իհարկե, նաև Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետության համար։ Ես կարծում եմ, որ սա փոխհարաբերությունների որակապես նոր մակարդակ է։ Եվ պետք է սա գնահատել ոչ թե առանձին-առանձին՝ քաղաքական կամ տնտեսական տեսանկյունից, այլ հենց միասնաբար, այսինքն՝ պետք է համակցված՝ քաղաքատնտեսական մոտեցում ցուցաբերել։ Հարկ է հավելել, որ այս ամենը փոխկապակցված է։

Գաղտնիք չէ, որ Չինաստանն արդեն առաջին տարին չէ, որ ներդրումներ է կատարում Հարավային Կովկասում, հատկապես ակտիվ է Վրաստանում, և մասամբ էլ՝ Ադրբեջանում։ Թեև տնտեսական և քաղաքական հարաբերություններ զարգացնելու համար Չինաստանը սովորաբար շատ կայուն պայմանների կարիք ունի։ Պետք է, իհարկե, հաշվի առնել վերջին իրադարձությունները և այս համատեքստում ևս գնահատել Չինաստանի և Հայաստանի միջև հարաբերությունների զարգացումը։ Սա համահունչ է Վաշինգտոնում Հայաստանի, Ադրբեջանի և Միացյալ Նահանգների ղեկավարների համատեղ հայտարարությանը, ինչը վստահություն է ներշնչում թե՛ հանրության, թե՛ գործընկերների և երկրների համար։

Կարծում եմ՝ «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծի, հատկապես այս մասով, մենք պետք է որոշակի ակնկալիքներ ունենանք և կանխատեսումներ անենք։ Թեև այսօր դժվար է գնահատել ողջ իրավիճակը, և թե կոնկրետ ով կշահագրգռվի չինական կողմից, բայց կարծում եմ, որ ադեկվատ մոտեցման դեպքում հնարավոր է հետաքրքրել չինական գործարար շրջանակներին, որպեսզի նրանք ներդրումներ կատարեն Հայաստանում ոչ միայն չինական «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» մեգանախագծի համատեքստում, այլև արդեն ի հաշիվ երկկողմ ռազմավարական հարաբերությունների։

VERELQ: Ինչպե՞ս է ընդհանրապես Հայաստանի և Չինաստանի՝ այս ուղղությամբ հարաբերությունների զարգացման նախաձեռնությունը և ՇՀԿ-ին Հայաստանի անդամակցությունը, ինչի մասին նախկինում հայտ էր ներկայացվել, համադրվում Արևմուտքի հետ հարաբերությունների խորացման՝ Հայաստանի որդեգրած ուղեգծի հետ։

Թաթուլ Մանասերյան: Սկսենք նրանից, ինչ դուք նշեցիք։ Ես շատ հուսով եմ, որ արդեն կա գլոբալ փոփոխությունների և, կարելի է ասել, համաշխարհային տնտեսության ու քաղաքականության իրողությունների ըմբռնում։ Հուսով եմ, որ այս որոշումները կայացնողները հասկանում են, որ արտաքին քաղաքականության մեկ ուղղությամբ սահմանափակվել չի կարելի։ Եվ կոմպլեմենտար քաղաքականությունը հենց այն է, ինչ անհրաժեշտ է Հայաստանին։ Հաշվի առնելով տարածաշրջանում առկա բարդ աշխարհաքաղաքական իրավիճակը՝ մենք, իհարկե, պետք է ամրապնդենք կապերը և ավելացնենք գործընկերների թիվը։ Եթե երկկողմ հարաբերությունների մակարդակը բարձրանում է, դա լրացուցիչ առավելություն է բոլոր ուղղություններով մեր հարաբերությունների զարգացման համար։ Որովհետև ռազմավարական հարաբերությունները տարածվում են կյանքի բոլոր ոլորտների վրա՝ սկսած անվտանգությունից, վերջացրած արդեն տնտեսությամբ և այլ ոլորտներով։ Ես շատ հուսով եմ, որ սա Հայաստանի իշխանությունների կողմից դրվագային ըմբռնում չի լինի, այլ կլինի այսօր տեղի ունեցող իրական միտումների խորը վերլուծության և ըմբռնման արդյունք։

VERELQ: Հասկանալի է։ Ի՞նչ եք կարծում, տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման համատեքստում ի՞նչ դեր կարող է խաղալ Չինաստանը։ Դուք մասամբ անդրադարձաք դրան՝ հաշվի առնելով «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագիծը։ Այսօր նաև հայտարարություն եղավ, որ Չինաստանն ընդհանուր առմամբ աջակցում է Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հաղորդակցությունների ապաշրջափակման նախագծին։

Թաթուլ Մանասերյան: Ես ուզում եմ նշել, որ տնտեսական դիվանագիտության տեսանկյունից Չինաստանը, թերևս, միակ երկիրն է այսօր աշխարհում, որը հաշվի է առնում բոլոր կողմերի, բոլոր հնարավոր կողմերի շահերը, հատկապես այն երկրների, որտեղ կամ որոնց հետ նրանք համագործակցում են և ունեն ինչ-որ հեռանկարային նախագծեր։ Սա, կարելի է ասել, պատմության մեջ միակ երկիրն է, որը երբևէ իրականացրել է «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» գլոբալ նախագիծը, որը, ի վերջո, Մեծ մետաքսի ճանապարհն է։ Մենք հիմա այլ օրինակ չենք հիշի։ Եղել են, իհարկե, և կան տարածաշրջանային ինչ-որ նախագծեր, որոնք ամբողջությամբ կամ մասամբ իրականացվել են։ Բայց «Մեծ մետաքսի ճանապարհի» նման նախագծի նմանօրինակները ես այժմ դժվարանում եմ գտնել։

Եվ այս տեսանկյունից Չինաստանը ոչ միայն ավելացնում է ներդրումների ծավալները, այլև արտահանում է նոր բիզնես-մշակույթ այլ երկրներ։ Ես կարծում եմ, որ Հայաստանի համար սա շատ օգտակար է՝ մեկուսացված չլինել գլոբալ գործընթացներից և ավելի սերտ կապեր ունենալ, առանց չափազանցության, համաշխարհային տնտեսության շարժիչ ուժի հետ, որն այսօր հանդիսանում է Չինաստանը։