Հայաստանում շատ փորձագետներ դրական արձագանքեցին Դոնալդ Թրամփի վերադարձի մասին լուրին՝ որպես ԱՄՆ նախագահի։ Սակայն հարց է ծագում՝ ինչպե՞ս է սա ազդելու Հայաստանի վրա, և ի՞նչ մարտահրավերներ են սպասվում մեզ:
Ամերիկագետ Սուրեն Սարգսյանի կարծիքով՝ Թրամփը, հավանաբար, չի շտապի միջնորդել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև ընթացող բանակցություններին, որոնք Ջո Բայդենի վարչակազմը փորձում էր արագացնել։ Մի կողմից, դա Երևանի համար կարող է նշանակել որոշակի դադար՝ խուսափելու Արևմուտքի կողմից պարտադրված պայմանագրերից, որոնք հաճախ չեն համընկնում մեր ազգային շահերի հետ։ Բայց արդյո՞ք Հայաստանի իշխանությունները այդ ժամանակահատվածը կօգտագործեն ի շահ պետության, թե՞ կնախընտրեն նոր զիջումների գնալ։ Այսօրվա ղեկավարությունը բազմիցս ցուցաբերել է պատրաստակամություն՝ գործելու բացառապես արտաքին հրահանգների համաձայն։
Սակայն Թրամփի վերադարձի հետ կապված կա նաև վտանգավոր կողմ։ Նրա սերտ կապերը ԱՄՆ-ի հրեական համայնքների հետ անկասկած հնարավորություն են տալիս Իսրայելին ամրապնդելու իր դիրքերը և իրականացնելու ավելի համարձակ քայլեր։ Պետք է հիշել, որ Ադրբեջանի դաշնակից Իսրայելը տրամադրել է մոտ 70% այն զենքի, որը Ադրբեջանը օգտագործեց 44-օրյա պատերազմում։ Եթե Թրամփը սատարի Իսրայելին, ապա Ադրբեջանն ակնհայտորեն կօգտվի այդ իրավիճակից՝ ամրապնդելու իր դիրքերը տարածաշրջանում։ Միևնույն ժամանակ, Իրանի նկատմամբ ամերիկյան ճնշումը՝ Իսրայելի լիակատար աջակցության պայմաններում, լուրջ հարված կլինի նաև Հայաստանին։ Մեր աշխարհագրական դիրքը և տարածաշրջանային կայունությունից կախվածությունը անխուսափելիորեն կբերեն նոր մարտահրավերների։ Ինչպե՞ս պետք է այս պարագայում գործի Հայաստանը։
Ստեղծված իրավիճակը ավելի է բարդանում հայկական իշխանության ձախողված քաղաքականությամբ, որը տասնամյակներով ձևավորված անվտանգային համակարգը և ՀԱՊԿ-ի հետ հարաբերությունները հասցրել է կործանման եզրին։ Խնդիրը միայն այդ կապերի խզումը չէ, այլ նաև՝ այն, որ դրանց փոխարեն որևէ այլընտրանք չի ձևավորվել։ Ֆրանսիայից, Հնդկաստանից և այլ երկրներից զինամթերքի գնումները ցուցաբերում են միասնականության բացակայություն։ Սա խանգարում է զենքերի ինտեգրումը մեկ համակարգում, դժվարացնում է տեխնիկական սպասարկումն ու անձնակազմի պատրաստումը։ Եվ ամենակարևորը՝ արդյո՞ք մեզ մատակարարվում են այնպիսի զինամթերք, որը կկարողանա փոխել ուժերի բալանսը։ Եթե նայենք Ուկրաինային, ապա ակնհայտ է դառնում, որ Արևմուտքի օգնությունն ամենակարևոր պահին հաճախ ընտրովի է։
Հարկ է հաշվի առնել նաև ամերիկյան քաղաքականության անկայունությունը։ Վաշինգտոնում վարչակազմի փոփոխությունը գրեթե միշտ ուղեկցվում է նախկին պայմանավորվածությունների վերանայմամբ։ Այն ամենը, ինչ Փաշինյանը և նրա թիմը կարող էին քննարկել Բայդենի վարչակազմի հետ, Թրամփի թիմը կարող է անտեսել։ Պատմությունը բազմիցս ապացուցել է, որ ԱՄՆ արտաքին քաղաքականության համար հաջորդականությունը առաջնահերթություն չէ։ Հետևաբար, Հայաստանի համար Վաշինգտոնից որևէ երաշխիքներ ակնկալելը ոչ միայն անհեռատես է, այլև՝ ռազմավարական սխալ։
Ինչ վերաբերում է Թրամփի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններին, նա արդեն հայտարարել է, որ իր ուշադրության կենտրոնում կլինի Ուկրաինայում խաղաղության հաստատումը, Իսրայելի աջակցությունը և Չինաստանի հետ հակամարտությունը։ Հայաստանի մասին որևէ հիշատակում չկա։
Հիմնական հարցն այն է՝ ի՞նչ պետք է անի Հայաստանը՝ խուսափելու նոր սպառնալիքներից։ Կշարունակե՞նք պարզապես արձագանքել խնդիրներին, թե՞ վերջապես կփորձենք մշակել սեփական ռազմավարություն։ Ակնհայտ է, որ անկախ նրանից, թե ԱՄՆ նախագահի աթոռին նստած է Թրամփը, թե Բայդենը, սպասել ԱՄՆ-ից լուրջ աջակցություն կամ Հայաստանի համար շահավետ դիրքորոշում՝ միամտություն է։ Վաշինգտոնի համար մենք պարզապես մեծ գեոպոլիտիկ պատկերի մի մասնիկ ենք։
Արման Ղուկասյան, քաղաքագետ
