Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի օգոստոսի 31-ի մամուլի ասուլիսը մեծ հետաքրքրություն է առաջացրել քաղաքական մեկնաբանների և վերլուծաբանների շրջանում: Հատկապես ուշադրություն են գրավել Փաշինյանի մեկնաբանությունները Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերությունների վերաբերյալ:
Ասուլիսի ամենանշանակալի պահերից մեկը Նիկոլ Փաշինյանի ընտանիքին պատկանող թերթի լրագրողի հարցն էր: Հարցը վերաբերում էր Ռուսաստանում «ցնցումներին», որոնք իբր առաջանում են հայ-ադրբեջանական երկկողմ խաղաղ կարգավորման ձևաչափի ակտիվացման ժամանակ, ինչն անմիջապես գրավեց դիտորդների ուշադրությունը իր ձևակերպմամբ:
Սակայն վարչապետի պատասխանն անսպասելիորեն զուսպ և դիվանագիտական էր, ինչը զգալի զարմանք առաջացրեց փորձագիտական հանրության շրջանում: Փաշինյանը ընդգծեց Ռուսաստան-գործընկերոջ նկատմամբ բացասական բառապաշարի օգտագործման անթույլատրելիությունը և ռուսական ղեկավարության հետ հաղորդակցության մեջ փոխադարձ հարգանքի կարևորությունը: Նա հիշեցրեց Հայաստանի և Ռուսաստանի միջև բարեկամության և համագործակցության խորը ավանդույթների մասին՝ կոչ անելով պետական մտածողության միջազգային հարաբերություններին մոտենալու հարցում:
«Ես ճիշտ չեմ համարում մեր գործընկեր Ռուսաստանի մասին վատ բառապաշարով խոսելը: Ես շփվում եմ Վլադիմիր Պուտինի հետ, և մեր աշխատանքային ժանրը փոխադարձ հարգանքն է»,- հայտարարել է Փաշինյանը:
Քաղաքական մեկնաբան Հակոբ Բադալյանը, մեկնաբանելով այս հայտարարությունները, ենթադրել է, որ Փաշինյանի հռետորաբանության վրա կարող էին ազդել ռուսական ղեկավարության հետ վերջին շփումները: Բադալյանի կարծիքով, ներկայիս իրավիճակում Ռուսաստանը շահագրգռված չէ Հայաստանի դիրքերի վատթարացման կամ նրա վրա ճնշում գործադրելու մեջ:
Փորձագետը նաև նշել է հայ-ադրբեջանական հարցում միջնորդի դերի բարդությունը՝ ընդգծելով, որ այսօր ոչ ոք չի ձգտում ստանձնել պաշտոնական միջնորդի կարգավիճակ՝ դրա հետ կապված պատասխանատվության պատճառով:
Բադալյանն ուշադրություն է հրավիրել ներկայիս աշխարհաքաղաքական իրավիճակի բազմաշերտության վրա, որը չի ենթարկվում պարզ «սև-սպիտակ» գնահատականներին: Նա ընդգծել է, որ պատասխաններ փնտրելը միայն այդպիսի պարզեցված տրամաբանությամբ հավասարազոր է «քաղաքական կամ քաղաքագիտական հիմարության» կամ «քաղաքական և քաղաքագիտական դալտոնիզմի»:
Մեկ այլ քաղաքագետ՝ Սուրեն Սուրենյանցը, համաձայնություն է հայտնել Փաշինյանի՝ Ռուսաստանի վերաբերյալ զուսպ գնահատականների հետ՝ նշելով, որ վերջին ժամանակներս նման դիրքորոշումը հազվադեպ է հանդիպում: Սակայն Սուրենյանցը չմոռացավ հիշեցնել, որ հենց Փաշինյանն է հակառուսական քաղաքականությունը դարձրել «իր իշխանության քաղաքական կենսունակության միակ բանաձևը»:
Փորձագետը կասկած է հայտնել Փաշինյանի և նրա շրջապատի «արևմտամետ» կողմնորոշման անկեղծության վերաբերյալ՝ ենթադրելով, որ վարչապետը ապագայում կարող է «զոհաբերել մեր բոլոր «կեղծ արևմտամետներին» Պուտինի ոտքերի մոտ»:
Վերլուծելով աշխարհաքաղաքական համատեքստը՝ չի կարելի չնշել Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև միջնորդության բարդությունները: Հակամարտության կարգավորման գործում Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի և ԵՄ-ի դերը փոփոխության է ենթարկվում: Փորձագետների կարծիքով, Ադրբեջանը իրականացնում է արևմտյան գործընկերներին միջնորդի կարգավիճակից «ազատելու» ռազմավարություն, ինչը նոր դինամիկա է ստեղծում տարածաշրջանային հարաբերություններում:
Հետաքրքիր է նշել, որ որոշ վերլուծաբանների կարծիքով, Ադրբեջանի պահանջը Ռուսաստանի նկատմամբ կարող է աճել:
Այս համատեքստում հատուկ նշանակություն է ստանում օգոստոսի 19-ին Պուտինի այցը Բաքու, որը, ըստ Բադալյանի, կարող է «ընդունելի» լինել նաև Վաշինգտոնի համար, որն այս փուլում բավականին նուրբ խնդիրներ ունի բրիտանացիների հետ:
Ընդհանուր առմամբ, փորձագետները առանձնացրել են մի քանի հիմնական միտումներ: Նախ, նկատվում է Փաշինյանի տոնի զգալի մեղմացում Ռուսաստանի նկատմամբ, ինչը կարող է վկայել Հայաստանի արտաքին քաղաքական կուրսը հավասարակշռելու փորձի մասին: Երկրորդ, հայկական իշխանությունները ամեն ինչ դնում են երկու նպատակի ծառայության՝ խուսափել 2020 թվականի պարտված պատերազմի և 2023 թվականի սեպտեմբերին Լեռնային Ղարաբաղի հետագա լուծարման տեսքով ազգային աղետի պատասխանատվությունից և պահպանել իշխանությունը:
Այս առումով փորձագետները մատնանշում են ներքաղաքական ասպեկտը, քանի որ Ռուսաստանի նկատմամբ հռետորաբանությունը մնում է Հայաստանում ներքաղաքական պայքարի կարևոր գործոն: Այս առումով Փաշինյանի տոնի փոփոխությունը կարող է կապված լինել ոչ միայն արտաքին քաղաքական նկատառումների, այլ նաև երկրում ներքին դինամիկայի հետ:
