Սուրբ Աննա եկեղեցու բակում տեղի ունեցած հավաքի ընթացքում Բագրատ արքեպիսկոպոս Գալստանյանը նախօրեին ևս մեկ անգամ ներկայացրել է տարբեր ուղղություներում և ոլորտներում Սրբազան Պայքարի մոտեցումներն ու առաջնահերթությունները։
Հաջորդ մի քանի գրառումների միջոցով ներկայացնելու ենք Սրբազան հոր ելույթի կարևոր դրույթները։
Արտաքին քաղաքական նոր հայեցակարգ. ՀՀ-ն պիտի հրաժարվի «հակա»-ներով արտաքին քաղաքականությունից, վերադառնա կանխատեսելի ու վստահելի գործընկերոջ կարգավիճակին: Հայաստանն աշխարհաքաղաքական ուժերի բախման թատերաբեմ դարձնելն անընդունելի ու մերժելի է։ Հայաստանի արտաքին քաղաքականությունը պիտի կառուցվի ուժային կենտրոնների շահերի համադրման, գործընկերային կապերի խորացման, փոխգործակցության նոր հեռանկարներ սահմանելու միջոցով:
ՀՀ-ն պիտի ձեռնամուխ լինի գործընկեր, դաշնակից պետությունների հետ հարաբերությունների վերականգնմանն ու խորացմանը, առկա բոլոր խնդիրների՝ բանակցային ու գործընկերային ճանապարհով լուծմանը։ Միաժամանակ՝ պատրաստակամ լինելով ձևավորել նոր հարաբերություններ, ձեռք բերել նոր բարեկամներ ու դաշնակիցներ։
Անվտանգային խնդիրներ. ՀՀ-ի շուրջ ձևավորված անվտանգային միջավայրը խիստ լարված է: Հայաստանի ինքնիշխան տարածքների օկուպացիան Ադրբեջանի կողմից, իրականացվող այսպես կոչված սահմանագծման և սահմանազատման գործընթացը, Բաքվի կողմից հնչող նախապայմանները (այսպես կոչված Զանգեզուրի միջանցքի պահանջ, այսպես կոչված Արևմտյան Ադրբեջանի ու ադրբեջանցիների՝ ՀՀ վերադարձի օրակարգ, ՀՀ Սահմանադրության փոփոխության պահանջ, որը հայտարարված մասով վերաբերում է Սահմանադրության նախաբանին ու դրանում եղած հղմանը Անկախության հռչակագրին, բայց որևէ կերպ չի բացառվում, որ այլ պահանջներ ևս ներկայացվեն), նաև՝ կիրառվող հարկադրանքի քաղաքականությունն առաջնահերթ են դարձնում անվտանգային համակարգի վերակազմավորման ու ամրապնդման խնդիրները: Վերջինս պիտի ներառի պետության անվտանգային համակարգի ինչպես ներքին բաղադրիչը՝ ազգային բանակն ու դրա մարտունակության շարունակական բարձրացման հարցերը, այնպես էլ արտաքին բաղադրիչը՝ ի դեմս դաշնակիցների հետ հարաբերությունների՝ վերականգնման միտումով վերանայման, խնդիրների վերհանման ու կառուցողական մթնոլորտում լուծումների փնտրտուքի:
Բարեփոխումներ Զինված ուժերում. ՀՀ ԶՈՒ բարեփոխումները պիտի լինեն խորքային ու թիրախային՝ ուղղված առկա խնդիրների լուծմանը, նոր մարտահրավերներին բանակի պատրաստվածության ապահովմանը: Անհրաժեշտ է անվտանգության հիմնարար, ներքին բաղադրիչի՝ ՀՀ ԶՈՒ վերականգնում, որը ներառում է՝ բանակի արդիականացում՝ կրթական ծրագրերից մինչև նորագույն սպառազինությունների ձեռքբերում, ՀՀ ԶՈՒ պատշաճ ֆինանսավորում, սպայի հեղինակության ու բանակի, զինվորականության հանդեպ հարգանքի վերականգնում, ԶՈՒ-ում կոռուպցիայի դեմ հետևողական պայքար և այլն:
Պետության ուշադրության ու իրական, գործուն հոգածության կենտրոնում պիտի լինեն ռազմական գործողություններին մասնակցած, հայրենիքի համար կյանքն ու առողջությունը նվիրաբերած զինծառայողներն ու նրանց ընտանիքի անդամները:
Անվտանգություն՝ լայն իմաստով. Հայաստանի անվտանգային խնդիրները չեն սկսվում ու ավարտվում միայն արտաքին սպառնալիքներով: Կարևորագույն խնդիր է ՀՀ քաղաքացիների և Հայաստանում բնակվող անձանց անվտանգության ապահովումը, հանցավորության դեմ արդյունավետ պայքարը, մարդու կյանքի, սեփականության և բոլոր իրավունքների պաշտպանությունը, պարենային անվտանգությունը, սոցիալական անվտանգությունը և այլն: Մարդն ու ՀՀ քաղաքացին Հայաստանում իրեն պիտի զգա անվտանգ, պաշտպանված ու ապահով:
Արցախահայության՝ հայրենիք վերադարձի օրակարգ. Արցախի և արցախյան հակամարտության էջը շրջված չէ՛: Հայաստանը պիտի հետամուտ լինի Արցախի հիմնահարցի՝ բանակցային օրակարգում ներառվելուն, բանակցությունների շարունակականությանը և արցախահայության խախտված իրավունքների (թե՛ անհատական, թե՛ հավաքական), այդ թվում և առաջին հերթին՝ համապատասխան անվտանգային երաշխիքներով արժանապատիվ վերադարձի իրավունքի վերականգնմանը:
Իրական, կայուն ու երկարաժամկետ խաղաղության բանաձև. Ադրբեջանի հետ «ամեն գնով խաղաղության հասնելու» հայեցակարգը չի կարող ընդունելի ու կիրառելի լինել: Կարգավորումը պիտի հիմնված լինի արդարության ու միջազգային իրավունքի սկզբունքների վրա և չի կարող ձեռք բերվել ի հաշիվ որևէ կողմի արժանապատվության: Հարաբերությունների կարգավորման գործընթացը պիտի հավասարապես հաշվի առնի բոլոր կողմերի շահերը: Եվ հնարավոր չէ խոսել իրական, կայուն, երկարաժամկետ խաղաղությունից, եթե լուծված չեն հումանիտար կարևորագույն խնդիրները՝ գերիների, պահվող անձանց և Արցախի՝ պատանդառված ռազմաքաղաքական ղեկավարության վերադարձի հարցերը:
Հայաստան-Սփյուռք հարաբերություններ. Հայաստան-Սփյուռք հարաբերությունները պիտի բովանդակային վերաձևակերպման ենթարկվեն՝ հիմքում ունենալով հայ ժողովրդի շահերն ու առաջնահերթությունները, ինչպես նաև Սփյուռքի հայ համայնքների առանձնահատկությունները: Հայաստան-Սփյուռք հարաբերությունները պիտի լինեն փոխադարձ օժանդակության խողովակ ու փոխադարձ կարևորության արտահայտում, պիտի ունենան Մայր Հայաստանի կողմից, համայնքների ներգրավմամբ, մշակված հայեցակարգ ու օրակարգ: Հայաստանը պիտի դառնա ողջ հայության համախմբման, նաև՝ կարողությունների համադրման ու առավելագույնս իրացման կենտրոն: Այս ուղղությամբ աշխատանքները պիտի օր առաջ իրականացվեն՝ հաշվի առնելով Հայաստանի առաջ ծառացած մարտահրավերներն ու խնդիրների ծավալները:
Սոցիալական արդարություն. Օրենքի առաջ բոլորի հավասարության սկզբունքը Հայաստանում պիտի դառնա պատվիրանի մակարդակի կանոն և ոչ թղթի կտոր կամ իմիտացիայի առարկա: Օրինակ՝ չի կարող ՀՀ-ում որակյալ բարձրագույն կրթություն ստանալու հնարավորություն ունենալ հարուստը ու նման հնարավորությունից զուրկ լինել աղքատը, որակյալ առողջապահական ծառայություն ստանալու հնարավորություն ունենա պաշտոնյան և չունենա պաշտոն չզբաղեցնողը, ունենա քրեաօլիգարխիկ հեղինակություն հանդիսացողը և չունենա սովորական քաղաքացին և այլն։ Մեր երազած Հայաստանի տեսլականին հասնելու համար սրա դեմ անհրաժեշտ է պայքարել հնարավոր բոլոր ձևերով՝ հանրությանը տեսանելի կերպով օրենքի առաջ խստագույնս պատասխանատվության ենթարկելով այս սկզբունքների դեմ գնացողներին։
Մարդակենտրոնություն. Հայաստանի Հանրապետության յուրաքանչյուր քաղաքացի պիտի զգա պետական քաղաքականության մարդակենտրոնությունը՝ իրավական ակտերի բովանդակությունից մինչև առանձին ոլորտներում տարբեր խնդիրների կարգավորման ընթացակարգեր: Մշակվող քաղաքականության, ներդրվող բարեփոխումների, իրականացվող ծրագրերի հիմքում պիտի լինի մարդը և մարդու իրավունքները, մարդու՝ անվտանգ, արժանապատիվ, բարեկեցիկ ու ապահով ապրելու տեսլականը: Հայաստանում մարդը, քաղաքացին, համայնքը երբևէ չպետք է լինեն անտեսված:
Ազգային արժեքներ. Հայաստանի Հանրապետությունը պիտի լինի ազգային պետություն՝ հիմնված ազգային արժեքների վրա: Հայոց պատմությունը, հայոց լեզուն, քրիստոնեությունն ու ՀԱԵ-ն, մշակույթը, ընտանիքն ու հայրենիքը, հայրենյաց պաշտպանն ու մշակը մեր կարևորագույն արժեքներն են, որոնք պիտի գտնվեն պետության ուշադրության, պաշտպանության և հոգածության ներքո: Ցանկացած քայլ՝ նպատակ ունեցող խարխլել այդ հիմնասյուները, պիտի կանխվի, պիտի դատապարտվի ու պատժվի օրենքի ողջ խստությամբ: Ապագա սերնդի դաստիարակության կարևոր ու առանցքային բաղադրիչ պիտի լինեն ազգային արժեքները:
Ժողովրդավարություն՝ իրական և ո՛չ իմիտացիոն. Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանությունն ու ժողովրդավարությունը պիտի լինեն երաշխավորված: Քաղաքական բռնաճնշումների, քաղաքական հետապնդումների պրակտիկան պետք է արմատախիլ արվի: Հայաստանում չպետք է լինեն քաղբանտարկյալներ: ՀՀ բոլոր քաղաքացիները, անկախ սոցիալական դիրքից, ազգային, ռասայական, կրոնական պատկանելությունից ու քաղաքական հայացքներից պիտի զգան օրենքի առաջ բոլորի հավասարությունը, իրենց իրավունքների երաշխավորված պաշտպանությունը: Հայաստանին պետք է իրական ժողովրդավարություն, ոչ թե ժողովրդավարության իմիտացիա:
Արդար, թափանցիկ իրավապահ ու դատական համակարգեր. Հայաստանի իրավապահ, նաև՝ դատական համակարգերը չպիտի լինեն գործող իշխանությունների հրամանների կամակատարները: Եթե իրավապահ և դատական համակարգի ներկայացուցիչները շեղվեն օրենքով սահմանված իրենց լիազորություններից, քաղաքացիների մեջ դնեն տարբերություն՝ սոցիալական, հասարակական դիրքից, անունից ու հեղինակությունից, քաղաքական հայացքներից ելնելով, ապա նման քայլ իրականացնողը պիտի ենթարկվի պատժի օրենքի ողջ խստությամբ։ Ավելին՝ այս սկզբունքի երաշխավորումը պիտի օրենսդրական մակարդակով հնարավորինս հստակ սահմանվի։ Ընտրովի արդարադատությունը, ինչին քիչ չենք ականատես եղել և ինչին ականատես ենք հենց հիմա, պիտի բացառվի, պիտի արմատախիլ արվի։
ՀՀ իրավապահ համակարգի հերթական խայտառակությունը դարձավ 2024թ. հունիսի 12-ը, երբ արտացոլվեց իրավապահ համակարգի ողջ իրական պատկերը: Սեփական քաղաքացիների նկատմամբ բռնություն, անհամաչափ ուժի կիրառում, շարունակական հետապնդումներ ու բռնաճնշումներ… որից հետո իշխանությունների քաղաքական հովանու ներքո որևէ քայլ չձեռնարկվեց իրական մեղավորներին պատժի ենթարկելու ուղղությամբ: Հունիսի 12-ը չի կարող մոռացվել, և եթե այսօր չլինի պատշաճ քննություն, եթե մեղավորները չենթարկվեն օրենքով սահմանված պատժի, շատ ավելի ծանր է լինելու պատիժը ապագայում: Ի դեպ, ծանր է լինելու պատիժը նաև այսօր հանցավոր անգործության դիմած պաշտոնյաների համար:
