Քաղաքական ճգնաժամը Հայաստանում 2021 թվականին տեղի ունեցած խորհրդարանական ընտրություններից հետո չի վերացել: Եվ այսօր ժողովրդի մեծ մասը դեմ է գործող իշխանությանը, սակայն միևնույն ժամանակ կողմ չէ նախկիններին: Նրանք բոլորը երազում են տեսնել մեկ նոր անձ՝ փորձառու, պրոֆեսիոնալ, դրսի հետ աշխատած, տնտեսական դաշտը տիրապետող, բանակցություններ վարող, խարիզմատիկ անձնավորություն:
Այս մասին VERELQ-ի հետ հարցազրույցում ասաց «Միացյալ Հայաստան» կուսակցության նախագահ Երվանդ Թարվերդյանը:
- Երբ մենք դիտարկում ենք այդ բոլոր հատկանիշները, ապա ո՛չ երկրորդ, ո՛չ երրորդ նախագահները, և ո՛չ էլ Նիկոլ Փաշինյանը դրա մեջ չեն տեղավորվում: Այո, ես պնդում եմ, որ ժողովրդի մեծ մասը չի ցանկանում, որ այս իշխանությունները մնան, որովհետև տեսնում են բազմաթիվ խնդիրներ, սակայն խուսափում են նախկինների հետ գալուց:
- Դուք ողջունել եք 2018 թվականի հեղափոխությունը, նաև հարցազրույցներում նշել, որ դրական փոփոխություններ են տեղի ունեցել, բայց հիմա, ահա, խոսում եք ճգնաժամի մասին: Ինչո՞վ է այն պայմանավորված:
-Նախ ասեմ, որ 2018-ից հետո Հայաստանում վերացել է համակարգային կոռուպցիան: Այո, կոռուպցիա կա, բայց այն համակարգային չէ, և շատ հաճախ մենք լսում ենք կոռուպցիայի համար ձերբակալված մարդկանց մասին, երբ դատվում են անգամ նախարարներ ու գերատեսչության ղեկավարներ: Սա դրական փոփոխություններից մեկն է: Սակայն կան որոշակի բաներ, որ կառավարությունը չի կարողանում անել:
Այն լիովին համապատասխանում է «ջահել է, հետն էլ անփորձ, ուրիշի փորձից էլ չի ուզում օգտվի» ժողովրդական ասացվածքին: Ոչ պրոֆեսիոնալը, անգամ եթե այն քո թիմից է, չի կարող կառավարել, ավելին՝ նա վնաս է տալիս պետությանը: Լավ նպատակ ունենալը դեռ բավարար չէ, պետք է նաև հասկանալ, թե ինչպես կարելի է դրան հասնել:
- Գործող կառավարությունում կան պրոֆեսիոնալնե՞ր:
- Շատ քիչ են: Օրինակ, ֆինանսների նախարար Տիգրան Խաչատրյանը, ում ես անձամբ ճանաչում եմ: Նա ամբողջությամբ պատկերացնում է տնտեսական դաշտը և, այո, պրոֆեսիոնալ է:
- Շարունակենք տնտեսական բլոկում՝ ի՞սկ Վահան Քերոբյանը:
- Մենք բավականին լավ հարաբերություններ ունենք, բայց ես չեմ գնահատում նրա վերջին մոտեցումները: Նախարարը, ով պատրաստ չէ լսել ոլորտի ներկայացուցիչներին, գործարարներին, որոնք երկար տարիներ զբաղվում են տնտեսական գործունեությամբ, մաքսային գործառույթները հստակ պատկերացնում են, նրանց հետ պատրաստ չէ քննարկումների և լսել առաջարկներ, նման նախարարը չի կարող հաջողություն բերել ոլորտին: Եվ վարչապետը պետք է, որ դա հասկանա:
Երբ, օրինակ, արտահանման ֆիզիկական աճ են արձանագրում, ես զարմանում եմ, որովհետև ՀՀ արտահանման հիմնական ծավալը ուղորդված է Ռուսաստանի Դաշնություն, բայց մենք շատ լավ գիտենք, որ Լարսը փակ է ամեն ձմեռ առնվազն 1 ամիս և ավելի ժամկետով և հիմա էլ շուրջ մեկ ամիս է, ինչ Լարսի թողունակությունը կրճատվել է 2-3 անգամ: Ֆիզիկական ծավալով թող ներկայացնեն արտահանման աճը: Եթե մետաղի միջազգային գները բարձրացել են և արտահանումը կատարվում է մոլիբդենի կամ ոսկու հանքանյութի հաշվին, ապա ի՞նչ է դա նշանակում, որ երեք ձեռնարկություն այսօր կանգնի, մեր պետությունը կործանվելո՞ւ է: Որպես տնտեսական ու նաև քաղաքական գործիչ դիմում եմ էկոնոմիկայի նախարարին՝ ներկայացրեք ըստ ոլորտների՝ ունե՞նք արդյոք աճ:
Այսօր Լարսում խայտառակ վիճակ է և առաջարկում եմ, որպեսզի էկոնոմիկայի նախարարությունն իր աշխատակիցներին ուղարկի, որպեսզի տեսնեն, որ ոչ թե բարդ իրավիճակ է, այլ ուղղակի տրագեդիա: Մենք գիտեինք, որ մայիսի 1-ից պետք է գործարկվի լաստանավը, ինչի մասին հայտարարում էր կառավարությունը, բայց պաշտոնապես հայտարարում եմ՝ լաստանավը դեռ չի գործում և քիչ վստահություն ունեմ, որ այն ընդհանրապես կգործարկվի:
- Այն գործընթացները, որոնք այսօր տեղի են ունենում Ֆրանսիայի հրապարակում, Դուք դրանց դե՞մ եք: Ինչո՞ւ ներկայացված չեք այնտեղ:
- Ես սկզբունքորեն չեմ ընդունում այն մոդելը, որը ներկայացնում է ընդդիմությունը: Ես դեռ ապրիլի սկզբին հարց եմ բարձրացրել, երբ այս շարժումը մեկնարկեց՝ ինչի՞ց ենք փրկում Արցախը: Դա մեր ամենացավոտ հարցն է, ու ես միշտ զարմանքով եմ այդ հարցին վերաբերվում, երբ Հայաստանը և Հայաստանի բոլոր ղեկավարները փորձել են Արցախի փոխարեն որոշումներ կայացնել: Ժողովրդին թյուր կարծիք է ներկայացված, թե Հայաստանը պետք է որոշի, բայց Արցախի ճակատագիրը արցախցին պետք է որոշի, որովհետև դա առանձին պետություն է, որն ունի իր նախագահը, կառավարությունը, և մենք ցանկանում ենք Արցախի փոխարեն որոշում կայացնենք: Եթե մենք դիտարկում ենք Արցախը որպես առանձին հայկական պետություն, ինչ-որ առումով մենք իրավունք էլ չունենք նրանց փոխարեն որոշում կայացնել...
- Հայաստանը տարիներ շարունակ եղել է Արցախի անվտանգության երաշխավորը, ցավոք այսօր դա արդեն այդպես չէ: Ի՞նչ փոխվեց:
- Չորս նախագահ և մեկ վարչապետ 30 տարվա ընթացքում չեն կարողացել մեր հաղթանակը վերածել արդյունքի: Բոլորն ունեն իրենց մեղավորությունը ու հատկապես ՀՀ առաջին նախագահն իր հրաժարականով, բայց գուցե պետք էր համարձակություն կանգնել ու ժողովրդին ասել, թե որն է միջազգային հանրության պահանջը և առանձին անհատներ պետք է գիտակցեին դրա անհրաժեշտությունը:
- Լևոն Տեր-Պետրոսյանը պե՞տք է ստորագրեր խաղաղության պայմանագիր, դա՞ է, ըստ Ձեզ, կիսատ թողել:
- Եթե պետք է հինգ շրջանը զիջել կարգավիճակի, ազգային ինքնորոշման կամ ինչ-որ մի բանի համար, մենք որպես հաղթած երկիր այն ժամանակ կարող էինք ունենալ մեզ համար մեծագույն արդյունք: Եվ կրկնում եմ՝ ոչ մեկը չեն կարողացել մեր արդյունքը վերածել արժանապատիվ խաղաղության:
- Նիկոլ Փաշինյանը հայտարարեց, որ զրոյից է սկսում բանակցային գործընթացը և տեսանք, թե ինչի առաջ կանգնեցինք: Ի՞նչն է պատճառը:
- Մենք ունեցել ենք նաև Ապրիլյան պատերազմ 2016-ին, նորից տարածք ենք զիջել...
- 850հա-ի կորուստն ու Արցախի 75 տոկոսը, 5000 կյանք կորցնելը համարժե՞ք են ըստ Ձեզ:
- Ոչ: Բայց եթե այն ժամանակ պատերազմը չկանգնեցվեր, գուցե ավելի շատ կորուստներ կունենայի՞նք այն ժամանակ: Գուցե՞ այն ժամանակ խոսք տրվեց, որ կզիջենք հետագայում (խոսքը 5 շրջանների վերադարձի մասին է – խմբ.):
Տարիներ առաջ դիտարկվում էր հինգ շրջանների վերադարձը, բայց մենք չէինք տիրապետում որպես ազգ այդ տարածքներին, և եթե ուսումնասիրեք հարցը կտեսնեք, որ այդ հինգ շրջանների մեծամասնությունը որոշակի անձիք էին տիրապետում՝ հարյուրավոր հեկտարներով դաշտավայրեր, հանքաարդյունաբերություն և նրանք թույլ չէին տալիս, որ այդ հարցը կանոնակարգվեր:
- Հինգ շրջանների հնարավոր վերադարձը միշտ կարմիր թելով անցել է բանակցություններում որպես Արցախի հետագա կարգավիճակի երաշխիք: Այսօրվա իշխանությունները կարգավիճակի հարցը ուղղակի հանել են օրակարգից, իսկ ոմանք չեն էլ բացառում, որ տեսնում են Արցախը Ադրբեջանի կազմում:
- Երբ առաջին Արցախյան պատերազմից հետո մենք ունեինք հաղթողի դիրք, մարտունակ բանակ, իսկ Ադրբեջանը դա չուներ, մենք պետք է անեինք ամեն ինչ, որպեսզի այդ պահին հարցը կարգավորվեր: Անգամ այդ պահին մեր զիջումները կլինեին նվազագույն, բայց այն ժամանակ իշխանության մեջ առկա որոշ մարդիկ դա ուղղակի չթողեցին Լևոն Տեր-Պետրոսյանին:
- Դուք Ֆրանսիայի հրապրակում չեք, որովհետև դեմ եք Ռոբերտ Քոչարյանին ու Սերժ Սարգսյանին, թե որովհետև գտնում եք, որ Նիկոլ Փաշինյանի վարած քաղաքական կուրսը ճի՞շտ է:
- Իսկ իրենք արդյոք իրար հե՞տ են: Նրանք այսօր անգամ ընդհանուր գաղափար ու մոտեցում չեն կարողանում ձևավորել, թեև եղել են ընկերներ, ինչպե՞ս են նրանք արտաքին քաղաքականություն ձևավորելու: Նրանք չեն կարողանում ինչ-որ հարցի շուրջ ընդհանուր եզրահանգման գալ:
- Դուք Հայաստանը ժողովրդավար երկիր համարո՞ւմ եք:
- Այս պահին Հայաստանն ավելի ժողովրդավար է, քան Ֆրանսիան, քան ԱՄՆ-ն ու ՌԴ-ն: Դիտեք ցույցերը ինչպես են ցրվում Ֆրանսիայում կամ ԱՄՆ-ում, կամ Ռուսաստանում...
- Ինձ մեր ցույցերը ցրելու տեսարաններն են հետաքրքիր ավելի շատ, քան օտարներինը:
- Ցույցերին մասնակից շատ մտերիմներ ունեմ ու նրանք այնքան ուժեղ են, որ մի քանի ոստիկան անգամ նրանց չեն կարող ուղորդել դեպի ոստիկանական մեքենա: Նրանք այնքան ուժեղ են, որ ոստիկանները մեծ դժվարությամբ կարող են իրենց դիմադրել...
- Ի՞նչ դիմադրության մասին է խոսքը, պարոն Թարվերդյան, խոսում ենք խաղաղ անհնազանդության ակցիաների մասին:
- Ես հարգում եմ բոլոր մարդկանց կամարտահայտության իրավունքը և երբեք դեմ չեմ առողջ պայքարին: Սակայն Արցախի փրկության հարցը այդպես չէ, որ պետք է լուծվի: Այսօր Արցախի անվտանգության երաշխավորը Ռուսաստանի Դաշնությունն է, քանի որ այսօր ռուս խաղաղապահներն են կանգնած Արցախում: Ընդ որում ես դեմ չեմ, որ այնտեղ լինեն բազմազգյա՝ ԵԱՀՄ Մինսկի խմբի կողմից ներկայացված խաղաղապահներ ևս:
- Դուք կո՞ղմ եք խաղաղության պայմանագրին, որով հնարավոր է Արցախը Ադրբեջանի մաս կազմի:
- Արցախի հարցը պետք է որոշվի ՄԱԿ-ի Անվտանգության խորհրդում: Ես անձամբ խաղաղության պայմանագիրն այսօր համարում եմ ժամանակավրեպ: Այսօր Հայաստանը պատրաստ չէ պաշտպանել Արցախի շահերը. Արցախը երբեք Հայաստանի մաս չի եղել, Արցախն առանձին պետություն է: Արցախն ինքը պետք է իր շահերը ներկայացնի հանրությանը: Բայց ես նաև համոզված եմ, որ ով էլ լինի երկրի ղեկավար, նրան պարտադրվելու է Արցախի վերաբերյալ որոշում, որը մենք չենք որոշելու, որովհետև մեր ձայնը լսելի չէ:
Այսօր մեր հիմնական գերնպատակը պետք է լինի Արցախի և արցախցիների անվտանգության կարգավորումը, որպեսզի արցախցին արարի ու չլքի իր հողը:
- Եվ ինչպե՞ս եք դա պատկերացնում առկա իրավիճակում ու նշմարվող հեռանկարում:
- Քանի որ Ադրբեջանի ղեկավարությունը շատ հանգիստ հայտարարում է, որ ուժն է ծնում իրավունք, մենք պետք է ունենանք ուժեղ Արցախ: Բայց արցախցին էլ պիտի հասկանա, որ միայն իրեն օգնելով չի, ինչպես եղել է տարիներ շարունակ՝ նա իր տնտեսությունը պետք է ունենա, ձևավորի: Օրինակ, Արցախում մի քանի ոսկու հանքեր կան, ո՞ւմն են դրանք կամ ինչքա՞ն է Արցախի բյուջեն դրանցից եկամուտ ստացել, և որ ամենակարևորն է, այդտեղից ո՞ր մասն է ուղորդվել ռազմարդյունաբերությանը կամ զինամթերքի ձեռքբերմանը:
- Կրկնեմ հարցս՝ ինչպե՞ս արցախցին ապահովի իր անվտանգությունը:
- Ցանկացած պետություն իր անվտանգությունն ապահովում է իր բանակով: Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ փաստաթղթով, փաստորեն, Արցախում հայկական բանակ չի կարող լինել: Ռազմաճակատում պարտվելու արդյունքում մի միջանկյալ փաստաթուղթ է ստորագրված, բայց մեր քաղաքական ուժը բազմիցս հայտարարել է, որ ընդամենը հրադադարի փաստաթուղթ է ստորագրվել՝ պատերազմը դեռ ավարտված չի:
- Դուք հիմա ինքներդ Ձեզ հակասում եք, ինչևէ. վերջին հարցը՝ ե՞րբ եք եղել Արցախում:
-Պատերազմից առաջ...
Լիա Խոջոյան
