Հոկտեմբերի 20-ի առավոտյան Հայաստանի երկրորդ քաղաքը՝ Գյումրին, հայտնվեց քաղաքական փոթորկի կենտրոնում։ Իրավապահ մարմինների՝ նորընտիր քաղաքապետ Վարդան Ղուկասյանին կոռուպցիայի մեղադրանքով ձերբակալելու փորձը վերաճեց բազմաժամյա դիմակայության հարյուրավոր քաղաքացիների հետ, որոնք ոտքի էին կանգնել՝ պաշտպանելու իրենց քաղաքապետին։
Այս իրադարձությունն ակնթարթորեն դուրս եկավ քրեական գործի շրջանակներից՝ մերկացնելով հայ հասարակության պառակտումը և ծնելով գլխավոր հարցը. արդյո՞ք սա կոռուպցիայի դեմ վճռական պայքար է, թե՞ քաղաքական պատվեր՝ ուղղված 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից առաջ անցանկալի ընդդիմախոսին վերացնելուն։
Դիմակայություն քաղաքապետարանի մոտ
Վաղ առավոտից Գյումրու քաղաքապետարանի շենքը շրջափակված էր իրավապահ ուժերի կողմից, որոնք ժամանել էին Վարդան Ղուկասյանին ձերբակալելու համար։ Սակայն նրանց գործողությունները կասեցվեցին քաղաքի տարերայնորեն հավաքված բնակիչների կողմից։ Հարյուրավոր մարդիկ կենդանի պատ կազմեցին շենքի շուրջ՝ վանկարկելով քաղաքապետին սատարող կարգախոսներ և պահանջելով դադարեցնել, իրենց կարծիքով, անօրինական գործողությունները։
Լարվածությունը ժամ առ ժամ աճում էր։ Ըստ լրատվամիջոցների հաղորդագրությունների՝ իրավապահ համակարգը, բախվելով անսպասելի հզոր քաղաքացիական դիմադրության, ստիպված էր եղել լրացուցիչ ուժեր խնդրել։ Գյումրի բերվեցին ոստիկանական լրացուցիչ զորքեր, և իշխանությունները, որոշ տվյալներով, պատրաստ էին ուժ կիրառել՝ Ղուկասյանին Երևան տեղափոխելու համար, որտեղ Հակակոռուպցիոն դատարանը պետք է քններ նրան երեք ամսով կալանավորելու հարցը։
Մեղադրանքների էությունը
Ձերբակալման առիթ է դարձել Հայաստանի Հակակոռուպցիոն կոմիտեի հայտարարությունը։ Ըստ պաշտոնական վարկածի՝ քաղաքապետ Վարդան Ղուկասյանի և ևս յոթ անձի նկատմամբ հարուցվել է քրեական հետապնդում։ Նրանք մեղադրվում են շինարարության հետ կապված կոռուպցիոն սխեմա ստեղծելու մեջ։
Մասնավորապես, քննությունը պնդում է, որ քաղաքապետը և գլխավոր ճարտարապետը պահանջել և ստացել են չորս միլիոն դրամ (ավելի քան 10 հազար դոլար) կաշառք՝ քանդման ենթակա մոտ 1500 քմ մակերեսով ապօրինի կառուցված շինությունն օրինականացնելու համար։ Բացի այդ, գործում առկա են մեղադրանքներ քաղաքային ավագանու անցանկալի անդամներին շանտաժի ենթարկելու, ինչպես նաև քաղաքապետի մերձավոր ազգականին պատկանող հողամասերն ապօրինի սեփականաշնորհելու և ինքնակամ կառույցն օրինականացնելու փորձերի վերաբերյալ։
«Կաշառակե՞ր», թե՞ «ռեպրեսիաների զոհ»
Տեղի ունեցածն ակնթարթորեն պառակտեց Հայաստանի քաղաքական դաշտը։ Իշխող «Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցության ներկայացուցիչները տեղի ունեցածը որակեցին օրինաչափ հետևանք։ Խորհրդարանի փոխխոսնակ Ռուբեն Ռուբինյանը հայտարարեց, որ Ղուկասյանից պահանջվեց «ընդամենը 6 ամիս և 1 օր» քաղաքապետի պաշտոնում ընտրվելուց հետո՝ իր «սիրելի գործին՝ կաշառակերությանը» վերադառնալու համար։ Նա Ղուկասյանի ընտրվելու քաղաքական պատասխանատվությունը դրեց ընդդիմադիր ուժերի՝ ի դեմս նախկին նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի, ինչպես նաև Հայ Առաքելական Եկեղեցու վրա։
Իր հերթին, ընդդիմությունը Գյումրիի իրադարձությունները որակեց որպես քաղաքական բռնաճնշումների ակտ։ Ընդդիմադիր Հանրապետական կուսակցության փոխնախագահ Արմեն Աշոտյանը հայտարարեց, որ «Նիկոլ Փաշինյանի ժողովրդավարության փուչիկը պայթեց»։ Նրա խոսքով՝ իշխանությունն Արևմուտքին վաճառում է ժողովրդավարության առասպելը, մինչդեռ երկրում ուժեղանում են ավտորիտար միտումները, իսկ ընտրված քաղաքապետի դեմ ներկայիս գործողությունները վարչապետին դնում են ավտորիտար առաջնորդների շարքին։
Պատվեր և աշխարհաքաղաքական հետք
Շատ վերլուծաբաններ համակարծիք են, որ գործն ակնհայտ քաղաքական ենթատեքստ ունի։ Քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը ձերբակալությունն ուղղակիորեն կապում է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի՝ խորհրդարանում արած վերջին հայտարարության հետ, որով նա կոչ էր արել քաղաքականությունից «դուրս շպրտել» նրանց, ովքեր դեմ են երկրի ինքնիշխանությանը՝ նկատի ունենալով Ղուկասյանին, որը նախկինում հանդես էր եկել Բելառուսի հետ Ռուսաստանի Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցության օգտին։ Փորձագետի կարծիքով՝ խնդիրը ոչ թե Ղուկասյանի անձի մեջ է, այլ նրանում, որ իշխանությունը նպատակաուղղված վարկաբեկում է հենց ընտրությունների ինստիտուտը՝ հասարակությանը ցույց տալով, որ քաղաքացիների կամարտահայտությունն այլևս փոփոխությունների իրական ճանապարհ չէ։
«Փաշինյանը փակում է քաղաքական վերափոխումների խաղաղ և ինստիտուցիոնալ ուղին, ինչն անխուսափելիորեն կհանգեցնի հասարակական դիմադրության», — կարծում է Սուրենյանցը։
Քաղաքական վերլուծաբան Հակոբ Բադալյանը տեղի ունեցածում տեսնում է նաև արտաքին քաղաքական ասպեկտ։ Նա ուշադրություն է հրավիրում զուգադիպության վրա. Գյումրիում ուժային գործողությունը սկսվեց Նիկոլ Փաշինյանի՝ Վատիկան կատարած այցից անմիջապես հետո։ Բադալյանը ենթադրում է, որ վարչապետը կարող էր ստացած լինել Արևմուտքի «ուլտրագլոբալիստական թևի» «օրհնությունը»՝ կոշտ ներքաղաքական զտումներ իրականացնելու համար։ Այսպիսով, հարվածը հասցվում է ոչ միայն Գյումրու քաղաքապետին, այլև ընդդիմության ողջ մեթոդաբանությանը, որը տեղական ընտրություններում հաղթանակը դիտարկում է որպես երկրում իշխանության համար պայքարի հաջող տարբերակներից մեկը։
Իրավիճակը Գյումրիում շարունակում է մնալ ծայրահեղ լարված։ Այն դարձավ այն ճգնաժամի վառ օրինակը, որում հայտնվել է Հայաստանը. մի կողմից՝ հայտարարված պայքար կոռուպցիայի դեմ, մյուս կողմից՝ այլակարծությունը ճնշելու և ուժային կառույցները քաղաքական նպատակներով օգտագործելու աճող մեղադրանքներ։
