VERELQ տեղեկատվական-վերլուծական կենտրոնին տված հարցազրույցում քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյանը վերլուծում է Հայաստանի ներկայիս քաղաքական իրավիճակը՝ բացահայտելով ընդդիմադիր ճամբարների միջև հակասությունների սրման պատճառները և գնահատելով տարբեր քաղաքական ուժերի հեռանկարները 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին։ Փորձագետն առանձնահատուկ ուշադրություն է դարձնում հասարակության՝ նոր քաղաքական ուժի պահանջին և Գագիկ Ծառուկյանի ղեկավարած «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության հեռանկարներին։
Լուսանկարում՝ քաղաքագետ Հրանտ Միքայելյան
VERELQ: Պարոն Միքայելյան, ինչպե՞ս եք կարծում, ինչո՞ւ հանկարծ սկսվեցին կատաղի վեճեր Հայաստանի երկրորդ և երրորդ նախագահներ Ռոբերտ Քոչարյանի և Սերժ Սարգսյանի գլխավորած ընդդիմադիր ճամբարների միջև։ Սա նախկինում գոյություն ունեցող հակասությունների արտահայտու՞մ է, որոնք ինչ-որ կերպ պատահականորեն դուրս եկան և սկսեցին կուտակվել ձնագնդի էֆեկտով։ Թե՞ սա ընտրություններից առաջ մի ռազմավարություն է, և կողմերից յուրաքանչյուրն ընտրություններից առաջ ինչ-որ կերպ ցանկանում է դիրքավորվել։
Հրանտ Միքայելյան: Նախ և առաջ, այս հակասությունները, որոնք այժմ քննարկվում են, միշտ գոյություն են ունեցել և շարունակաբար կուտակվել են, հատկապես երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանին մոտ շրջանակների կողմից։ Հանրապետական կուսակցության և նրա առաջնորդ, երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանի նկատմամբ մշտապես կասկածներ էին հնչում, որ նրանք ինչ-որ կերպ խառն են Նիկոլ Փաշինյանին իշխանության բերելու և Քոչարյանի՝ բանտում հայտնվելու գործում։ Եվ իրականում այս հակասությունները սկիզբ են առնում առնվազն այն պահից, երբ 2013 թվականին Ռոբերտ Քոչարյանը ցանկանում էր կրկին վերադառնալ իշխանության, բայց Սերժ Սարգսյանը նրա համար մի շարք խոչընդոտներ ստեղծեց, որի պատճառով նա մի քանի տարի դուրս մնաց քաղաքական պայքարից։
Կա 10 տարվա վաղեմության աղմկահարույց հարցազրույց, որ Ռոբերտ Քոչարյանը տվել է «Ազատություն» ռադիոկայանին, որտեղ նա պնդում է, որ թարմացված Սահմանադրության մեջ ներառվել են երկու կետեր, որոնք հատուկ հարմարեցված են այնպես, որ նա չկարողանա ակտիվորեն մասնակցել քաղաքականությանը։
Հավանաբար, կա նաև այն, որ այս կուսակցություններն ունեն Փաշինյանի հետագա թուլացման ակնկալիք, և սա, պայմանականորեն կարելի է անվանել, պայքար է չսպանված արջի մորթու համար։ Այսինքն՝ հույս կա, որ Փաշինյանն ամեն դեպքում կորցնելու է իշխանությունը, և նրանք հին սովորության համաձայն սկսում են միմյանց որպես հակառակորդներ ընկալել, ենթադրում են, որ իշխանությունները ամեն դեպքում կորցնելու են իշխանությունը։ Իսկ ահա նրանցից մեկը կվերցնի այն, ինչը նրանց համար վատ է։ Եվ այդ պատճառով նրանք պայքարում են միմյանց դեմ։
VERELQ: Հասկանալի է։ Ինչպե՞ս եք կարծում, որքանո՞վ կարող են այս հակասությունները հետագայում սրվել։ Եվ ի՞նչ հնարավորություններ ունեն առհասարակ այս կուսակցությունները կամ ընդդիմության բլոկները 2026 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում։
Հրանտ Միքայելյան: Ըստ այն սոցհարցումների, որոնք մենք ունենք, նրանք կարող են ստանալ մոտավորապես այնքան, որքան ստացել են 2021 թվականին։ Բայց Փաշինյանի բաժինը, ամենայն հավանականությամբ, կնվազի։ Այսինքն, ամենայն հավանականությամբ, կհայտնվեն այլ խաղացողներ։ Մասնավորապես կարելի է առանձնացնել դրանցից երկուսը։ Սա Գագիկ Ծառուկյանի կուսակցությունն է («Բարգավաճ Հայաստան»), և սա Վարդան Ղուկասյանի (Դոգի) կուսակցությունն է՝ իր սկանդալային եթերներով հայտնի քաղաքական բլոգերի։
Այո, ահա այս երկու սուբյեկտները, նրանք ձայներ են հավաքել այդ ժամանակից ի վեր։ Այս սուբյեկտները, որոնց մասին մենք հիմա խոսում ենք, մնում են մոտավորապես նույն տեղում, որտեղ որ եղել են։ Իսկ ահա Փաշինյանը ձայներ է կորցրել հօգուտ Ծառուկյանի և Դոգի (Վարդան Ղուկասյանի)։ Ուստի հաղթելու հնարավորությունները, դե, շատ կասկածելի են թվում, բայց իրենց ներկայությունը պահպանել կարող են։ Ինչ-որ տատանումներով, գուցե, մի քիչ ավելի կամ պակաս կհավաքեն, դե, մոտավորապես այդպես է թվում, թեև ընտրություններին մոտ կերևա, որովհետև հիմա շատ անորոշվածներ կան։
Իսկ ինչ վերաբերում է այս հակասություններին, թե որքան հեռու կարող են դրանք գնալ, վստահ չեմ, որ կարող են շատ հեռու գնալ, քանի որ այն թեզերի և վիճելի պահերի հավաքածուն, որոնք միմյանց արտահայտում են, բավականին որոշակի է։ Այս բոլոր պահանջները արդեն երրորդ անգամ են հնչում, բայց անհնար է անվերջ դույլով ջուր կրել, այսինքն՝ անցյալը քննարկել։ Այս ողջ դիսկուրսի խնդիրը, որը հիմա առաջացել է, այն է, որ այն ամբողջովին անցյալի մասին է։ Դրանում ոչինչ չկա ապագայի և նույնիսկ ներկայի մասին։ Իսկ այդ պատճառով այս բոլոր հին վիրավորանքները, ես չգիտեմ, ինչ, դրանք կարելի է արտահայտել, և հետո ամեն դեպքում հարկավոր կլինի, որ այս թեման դուրս գա առաջնահերթությունից, ամեն դեպքում։ Այսինքն, երբ, ահա, ամեն ինչ, որ ցանկանում են ասել, կասվի։ Այնպես որ ես այստեղ մեծ ներուժ չեմ տեսնում։
VERELQ: Ում էլ հարցնես, հիմա խոսում են այն մասին, որ Հայաստանում անհրաժեշտ է նոր ուժ, որը վայելում է հասարակության վստահությունը։ Այս առումով կա հսկայական պահանջարկ, դատելով սոցիոլոգիական հարցումներից, այդ թվում IRI-ից (Միջազգային հանրապետական ինստիտուտ), հարցվածների 65%-ը ոչ մեկին չի վստահում։ Սկզբունքորեն, կա ընտրողների հսկայական քանակություն, որոնք սպասում են որևէ երրորդ անձի, որը նախկին էլիտաներից և ներկայիս էլիտաներից չի լինի, և որը կարող է համախմբել անորոշված մարդկանց։ Կա՞ որևէ մեկը, ով կարող է բավարարել այս պահանջարկը։
Հրանտ Միքայելյան: Ոչ, ես կարծում եմ, որ այս պահանջարկը բավականին մեծ չափով մանկամիտ է։
VERELQ: Մանկամի՞տ։
Հրանտ Միքայելյան: Մանկամիտ, այո։ Նախ և առաջ, ուրեմն, այս պահանջարկը երրորդ ուժի համար Հայաստանում միշտ գոյություն է ունեցել, և ահա մեկ անգամ այն հաջողությամբ սանձեց Փաշինյանն իր ժամանակին, բայց երկու անգամ նույն գետը մտնելը հազիվ թե հնարավոր է։ Սա առաջինն է։
Երկրորդը, երրորդ ուժի ի հայտ գալու վերաբերյալ։ Նման փորձ անցյալ տարի արել է արքեպիսկոպոս Բագրատ Գալստանյանը։ Նա բավականին մոտ էր հասարակության մեջ երրորդ ուժի այս պահանջարկի իրագործմանը։ Նա ուներ քարիզմա, նա հավաքում էր մարդկանց մեծ բազմություններ, բայց ի վերջո պարզվեց, որ երրորդ ուժի պահանջարկը գերագնահատված էր։ Այսինքն՝ այն, որ մարդիկ ունեն անվստահություն, աբսենտեիզմ և այլն, քաղաքականությունից հեռացվածություն, չի նշանակում, որ նրանք իրականում ուզում են մեկ այլ ուժ։ Բայց ամենակարևորը, այսինքն՝ նրանք բավարարված չեն այն ուժերով, որոնք կան, սա փաստ է, բայց թե որքանով են նրանք իրականում ուզում մեկ այլ ուժ, սա մեծ հարց է։ Այսինքն՝ հասկանալի է, որ եթե նրանց ինչ-որ բան վաճառեն «ամեն լավ բան ընդդեմ ամեն վատ բանի» տեսքով, նրանք կարող են ևս մեկ անգամ «գնել» [հավատալ]։
Բայց այդպիսի ուժի, որը կբավարարեր այն ներքին պահանջարկներին, որոնք այժմ հասարակության մեջ կան, այն չկա դաշտում, այն ոչ մի տեղ չի երևում, և ես չեմ պատկերացնում, որտեղից կառաջանա այդպիսի նոր առաջնորդ, որը կկարողանա դա իրականացնել։ Դե, ահա, Բագրատ Գալստանյանը փորձեց և չկարողացավ, թեև փորձը նկատելի էր։
Բայց ինչո՞ւ եմ ես ասում, որ սա մանկամիտ է։ Այն իմաստով, որ իրականում այն խնդիրների, որոնք կանգնած են Հայաստանի առջև, նրանք չունեն ընտրական լուծում։ Այս խնդիրները չեն առաջացել ընտրություններում և չեն լուծվելու ընտրություններում։ Այսինքն՝ այստեղ կա համալիր խնդիր և քաղաքական մշակույթի, և քաղաքական էլիտաների, և արտաքին քաղաքական իրավիճակի, և, ասենք, երկրում հասարակական տրամադրությունների, դե և արտաքին ազդեցության ներքին քաղաքական գործընթացների վրա։
Այս բոլոր խնդիրները միասին, նրանք ընտրություններում լուծվել չեն կարող առհասարակ։ Ուստի, նույնիսկ եթե հանկարծ հայտնվի որևէ նոր ուժ, ապա այս անգամ այն չի կարողանա պահպանվել երրորդ քաղաքական բևեռի պատվանդանին, ինչպես Փաշինյանը, այն շատ արագ կփչանա։ Ուստի ես կարծում եմ, որ լրջորեն քննարկել ահա այս երրորդ ուժը չարժե, մանավանդ որ նրա դերի հավակնորդներ շատ կան։
Սա և արդեն նշված Գագիկ Ծառուկյանն ու Վարդան Ղուկասյանն են, ինչպես նաև, օրինակ, «Սասնա ծռերը» կոչվում են երրորդ ուժ, և մի շարք այլ ընդդիմադիր, կամ, ասենք այսպես, ոչ ընդդիմադիր, այլ, ինչպես որ կոչվում են, այլընտրանքային սուբյեկտներ, նույնպես կարող են կոչվել երրորդ ուժ։ Այսինքն՝ պակասություն չկա այն կուսակցությունների, որոնք կոչվում են երրորդ ուժ, դիրքավորվում են որպես այդպիսին կամ կարող են այդպիսին լինել։ Խնդիրն այն է, որ կամ նրանք ռեսուրսներ չունեն, կամ իրականում այս պահանջարկը երրորդ ուժի համար իրականում բացակայում է, ինչպես ես արդեն ասացի։
VERELQ: Եվ վերջին հարցը։ Դուք մի քանի անգամ նշեցիք Գագիկ Ծառուկյանի և նրա ղեկավարած «Բարգավաճ Հայաստան» քաղաքական ուժի մասին։ Դուք իսկապե՞ս կարծում եք, որ նա դեռ պահպանում է քաղաքական հավակնություններ և հաջորդ ընտրություններում նա կրկին կպայքարի ընտրական ռեսուրսի համար։
Հրանտ Միքայելյան: Դատելով բոլոր անուղղակի ցուցանիշներից, նրա կուսակցության, նրա ուժի և նրա՝ որպես քաղաքական գործչի անձնական վարկանիշն այժմ արագ աճում է։ Հասկանալի է, որ սրա սահմանը կա, այն չի կարող շատ մեծ դառնալ, բայց եթե ընտրությունները վաղը անցկացվեն, ապա նա գրեթե երաշխավորված խորհրդարան կանցնի, և նա ունի այլ հնարավորություններ։
Այսինքն՝ Գագիկ Ծառուկյանը, իրականում, այն ընտրազանգվածը, որը ինչ-որ ժամանակ՝ 2018 թվականին, փոխվեց դեպի Փաշինյանը, այդ ընտրազանգվածի զգալի մասը նախկինում աջակցում էր Ծառուկյանին, հատկապես եթե խոսենք գյուղական ընտրազանգվածի մասին։ Դե ահա նրանք հիմա էլ վերադառնում են Ծառուկյանին։ Այնպես որ, այո, ես կարծում եմ, նա ունի որոշակի հեռանկարներ ստանալու 5-ից 12 տոկոս ձայներ, ամենայն հավանականությամբ, այս թվի մեջտեղում մի տեղ։
