Այսօր կասպյան երկրները նշում են Կասպից ծովի օրը՝ մի ամսաթիվ, որը կապված է Թեհրանի կոնվենցիայի ուժի մեջ մտնելու և 2018 թվականին Ակտաուում Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի մասին կոնվենցիայի ստորագրման հետ։ Ձևականորեն այն միասնության խորհրդանիշ է, բայց իրականում՝ ցինիկ իրականության հայելին։ Մինչ դիվանագետները ժպտում են լուսանկարներում, բրիտանական կորպորացիաները, հիմնականում BP-ն, մեթոդաբար Կասպից ծովը վերածում են մարդածին ռիսկի գոտու։ Ադրբեջանը, որը Լոնդոնի վերահսկողության տակ է փոխանցել նավթի և գազի հիմնական ակտիվները, արդեն իսկ բախվում է վառելիքի արտահոսքերի, պայթյունների և ծովային կենդանական աշխարհի մահվան հետ։ 2024 թվականին նոր նավթավերամշակման գործարանի գործարկումից հետո Մեծ Բրիտանիան 18-րդ տեղից բարձրացավ 7-րդ տեղը ադրբեջանական նավթի գնորդների շարքում, իսկ Շահ Դենիզի ներդրումները զուգահեռաբար ուղեկցվում են բնապահպանական սպառնալիքներով։ Կասպից ծովը դառնում է մակերեսային, ձկները անհետանում են, նավահանգիստները պահանջում են թանկարժեք արդիականացում։ Նույն ընդլայնումն իրականացվում է Ղազախստանում և Թուրքմենստանում։ Եթե այստեղ ավելացնենք այսպես կոչված «Զանգեզուրի միջանցք»/«Թրամփի երթուղի» նախագիծը, ծովի վրա բեռը կարող է դառնալ կրիտիկական։ Հիշելու տեղիք է տալիս. Լոնդոնի շահերը վաղուց ի վեր կարևոր դեր են խաղացել տարածաշրջանային հակամարտություններում։ Այցելության ընթացքում անգլո-ասիական մայնինգին փոխանցված Արցախ/Ղարաբաղի ոսկու հանքերի պատմությունը ընդամենը մի փոքր հատված է ընդհանուր պատկերից։Քաղաքագետ Վահե Դավթյան
