Դոնալդ Թրամփի, Վլադիմիր Զելենսկու և ԵՄ ղեկավարների Վաշինգտոնում կայացած հանդիպումները դարձան օգոստոսի դիվանագիտական ակտիվության կուլմինացիան։ Առաջին անգամ երկար ժամանակից հետո ձևավորվեց այնպիսի ձևաչափ, որտեղ ԱՄՆ-ը, Եվրոպան և Ուկրաինան քննարկում են ոչ թե զուտ ռազմական օգնությունը, այլ ապագա խաղաղության կառուցվածքային հիմքերը։ Սակայն «ամբողջական խաղաղության պայմանագրի» բարձրագոչ խոսքերի հետևում թաքնված է շատ ավելի բարդ իրականություն։
Թրամփը և իր «խաղաղարարի» կերպարը
Ամերիկայի նախագահը բացահայտ խոսում է «պատերազմի ավարտի» մասին հաշված շաբաթների ընթացքում։ Նա պնդում է, որ խոսքը պետք է լինի ոչ թե հրադադարի, այլ լիարժեք խաղաղության փաստաթղթի մասին։ Թրամփի համար սա ոչ միայն արտաքին քաղաքականություն է, այլև ներքին քաղաքական ծրագիր․ ցույց տալ իր ընտրողներին, որ հենց ինքը կարողացավ ավարտել այն պատերազմը, որին չկարողացան վերջ տալ Բայդենն ու դեմոկրատները։ Այդ պատճառով ցանկացած փաստաթուղթ նա կներկայացնի որպես «խաղաղության պայմանագիր»՝ անկախ բովանդակությունից։
Առաջարկվող բանաձևի էությունը
Իրականում առաջարկվող ձևաչափը ավելի շատ հիշեցնում է «սառեցում՝ երաշխիքներով»։ Քննարկվում են հետևյալ կետերը․
• կրակի դադարեցում և ճակատային գծի ֆիքսում «ինչպես կա» սկզբունքով,
• Ուկրաինայի հրաժարում ՆԱՏՕ-ին անդամակցելուց՝ ԱՄՆ-ի և մի շարք եվրոպական երկրների կողմից «ՆԱՏՕ-ին նմանվող անվտանգության երաշխիքների» դիմաց,
• տնտեսական աջակցության փաթեթ Կիևին՝ ներքին կայունության համար,
• տարածքային հարցի հետաձգում․ պաշտոնապես չի լուծվում, բայց փաստացի ամրապնդում է Ռուսաստանի վերահսկողությունը գրավված տարածքների վրա։
Այդպիսով, Թրամփի «խաղաղության պայմանագիրը» ըստ էության կլինի սառեցված հակամարտություն, սակայն քաղաքականապես կներկայացվի որպես պատմական առաջընթաց։
Կողմերի դիրքորոշումները
Ռուսաստանը շահագրգռված է դադարով։ Կրեմլը ստանում է ամենակարևորը՝ ներկա ձեռքբերումների ֆիքսում և Կիևի հրաժարում ՆԱՏՕ-ից։ Սա թույլ կտա ամրապնդել դիրքերը և վերախմբավորել ուժերը։
Ուկրաինան դժվար կացության մեջ է։ Զելենսկին հրապարակայնորեն չի կարող խոսել տարածքային զիջումների մասին, սակայն նրան անհրաժեշտ են երաշխիքներ և ֆինանսներ։ Կիևի համար այս տարբերակը կարող է ներկայացվել որպես հնարավորություն պահպանելու պետությունը և բանակը՝ թեկուզ ժամանակավոր դադարի գնով։
Եվրոպան հոգնել է պատերազմից։ Ֆրանսիայի, Իտալիայի, Ֆինլանդիայի ղեկավարները Վաշինգտոնում արդեն բացահայտ խոսում են հրադադարի մասին։ Նրանց համար առաջնայինը կայունությունն է և ծախսերի վերահսկումը։
ԱՄՆ-ը ձգտում է դառնալ գլխավոր մոդերատորը։ Սպիտակ տունը ցանկանում է ցույց տալ, որ հենց Ամերիկան է թելադրում խաղի կանոնները և ստիպում կողմերին նստել բանակցությունների սեղանի շուրջ։
Ժամանակային շրջանակները
Սառեցման հնարավոր պատուհանը կբացվի արդեն այս աշնանը։ Ամենահավանական սցենարը․
• օգոստոսի վերջ – սեպտեմբերի սկիզբ․ ազդանշաններ «ճարտարապետական համաձայնագրի» պատրաստման մասին,
• սեպտեմբեր–հոկտեմբեր․ կրակի դադարեցման ռեժիմի գործարկում,
• տարվա ավարտ․ փաստաթղթի իրավական ձևակերպում, որը կներկայացվի որպես «խաղաղության համաձայնագիր»։
Ժամանակի ձգձգումը վտանգավոր է բոլորի համար․ ձմեռը կարող է խորացնել հումանիտար ճգնաժամը և էներգետիկ ռիսկերը, այդ պատճառով բոլոր կողմերը շահագրգռված են արագ լուծում գտնելու մեջ։
Երեք սցենար
1. Սառեցում՝ երաշխիքներով – ամենաիրատեսականը։ Ուկրաինան ստանում է աջակցություն, Ռուսաստանը՝ ներկայիս դիրքերի ֆիքսում, Եվրոպան՝ շունչ քաշելու հնարավորություն։
2. Մեծ պայմանագիր – քիչ հավանական․ ներառում է տարածքային հարցերի հստակ կարգավորում և միջազգային ամբողջական երաշխիքներ։
3. Բանակցությունների ձախողում – պատերազմի շարունակություն։ Այս տարբերակը հնարավոր է, եթե կողմերը անգամ ներկայիս գծով հրադադարի չհամաձայնեն։
Վաշինգտոնյան բանակցությունները ստեղծեցին խաղաղության մոտ լինելու պատրանք։ Իրականում խոսքը գնում է պատերազմի դիվանագիտական վերաձևավորման մասին․ բաց ճակատային բախումից դեպի վերահսկվող դադար։ Թրամփը դա կնշանակի որպես «խաղաղություն», Մոսկվան՝ «հաղթանակ», Եվրոպան՝ «պահանջված դադար», իսկ Կիևը՝ «վերածնվելու հնարավորություն»։ Սակայն էությունը նույնն է մնում․ հակամարտությունը վերջնական չի լուծվելու, այն պարզապես կմտնի վերահսկվող սառեցման փուլ։
Քաղաքագետ Արման Ղուկասյան
