Հայաստանի ազգային անվտանգության ապահովման նախկին պատկերացումները, որոնք հիմնված էին ռազմաքաղաքական դաշինքների և բանակի վրա, կենսունակ չեն, ինչը ստիպել է կառավարությանը արմատապես վերաիմաստավորել իր մոտեցումները։ Այս մասին հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ ընդգծելով, որ անվտանգության ապահովման առանցքային, սակայն նախկինում անտեսված գործիքը պետության միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների լեգիտիմությունն է։
Պատմությունն ապացուցեց, որ «դաշնակից գումարած բանակ» անվտանգության բանաձևը Հայաստանի համար չի աշխատել։ Այս մասին հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ ներկայացնելով այս հիմնարար հայեցակարգի վերաբերյալ կառավարության նոր տեսլականը Երևանում անցնացվող «Համապարփակ անվտանգության և դիմադրողականության միջազգային համաժողով – 2025»-ի ժամանակ։ Նրա խոսքով՝ իրական անվտանգությունը ոչ թե բացարձակ անխոցելիության ձգտումն է, այլ սեփական խոցելի կողմերը («գարշապարները») նվազեցնելու և դրանք հնարավորինս պաշտպանված դարձնելու շարունակական գործընթացը։
Որպես հին մոդելի ձախողման գլխավոր օրինակ՝ կառավարության ղեկավարը բերել է Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպության (ՀԱՊԿ) դիրքորոշումը։ Նա հիշեցրել է, որ կառույցը, որից Հայաստանը պաշտպանություն էր ակնկալում, մշտապես ընդգծել է իր չեզոքությունը՝ Ադրբեջանին դիտարկելով նույնքան «եղբայրական պետություն», և ճանաչել է նրա տարածքային ամբողջականությունը՝ ներառյալ Լեռնային Ղարաբաղը։ Փաշինյանի խոսքով՝ դա հաստատվել է նաև Ռուսաստանի նախագահի կողմից 2020 թվականին։
Բեկումնային են դարձել 2021 թվականի մայիսի և 2022-ի սեպտեմբերի իրադարձությունները, երբ Հայաստանի ինքնիշխան տարածքի խախտման փաստով Երևանի դիմումներին ՀԱՊԿ-ն, ըստ էության, խուսափողական պատասխան է տվել։ «ՀԱՊԿ-ի արձագանքը сводилась к тому, որ սահմանները սահմանազատված չեն, և հետևաբար հարց է առաջանում՝ արդյոք ներխուժում տեղի ունեցե՞լ է ՀՀ տարածք, թե՞ ոչ», — նշել է վարչապետը։
Այս փորձառությունը, ըստ Փաշինյանի, Հայաստանի իշխանություններին հանգեցրել է անսպասելի, բայց առանցքային հարցադրման. «Իսկ մենք ինքներս մեր տարածքային ամբողջականությունը ճանաչո՞ւմ ենք, թե՞ ոչ»։ Պարզվել է, որ Հայաստանի սահմանների ընկալումը Երևանի և նրա անվտանգության առանցքային դաշնակցի մոտ արմատապես տարբերվել է։ Հենց այդ անհամապատասխանությունը, լեգիտիմության այդ պակասն էլ հանգեցրել է տարածքների գործնական կորստի։ «Եթե դու քո տարածքային ամբողջականությունը ճանաչում ես մի կերպ, իսկ քո անվտանգության առանցքային համակարգը՝ բոլորովին այլ կերպ, դա նշանակում է, որ այդ երկու ընկալումների հատման կետում դու կորցնում ես քո տարածքային ամբողջականությունը», — եզրափակել է Նիկոլ Փաշինյանը։
