ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի նախագահների հանդիպումը Վիեննայում, ըստ պաշտոնական լհարոսի հաղոդմամբ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների, բավականին հաջող էր: Այդպիսի եզրահանգման ենք գալիս հաշվի առնելով մի քանի գործոններ, առաջին հերթին ապրիլյան քառօրյա պատերազմը:
Բիշքեկյան հրադադարի ստորագրումից ի վեր ամենալուրջ ապրիլի սկզբին Ղարաբաղում իրավիճակի սրացումից հետո, որը սպառնում էր վերածել երրորդ երկրների մասնակցությամբ լայնածավալ պատերազմի, խոսել բանակցությունների մասին ֆանտաստիկայի ժանրից էր: Պետք է հիշեցնել Բեռնում նախորդ տարվա դեկտեմբերին տեղի ունեցած հանդիպումը, երբ նախագահների բաժանվեցին առանց որևէ արդյունքների ու որոշ ժամանակ անց Ղարաբաղում կրակոցները հնչեցին ավելի մեծ ուժով:
Այսօր իրավիճակը մի քիչ այլ է: Առաջին՝ ձեռք են բերվել համեստ, սակայն կոնկրետ պայմանավորվածություններ: Կողմերը ստանձնել են պատասխանատվություն միջադեպերի հետաքննության մեխանիզմների ներդրման շուրջ: ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել է, որ իրենք պայմանավորվել են պահպանել 1994 և 1995թթ.-ին ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Նրա խոսքով, ԵԱՀԿ կոնկրետ քայլեր է ձեռնարկելու, որոնք թույլ կտան հետաքննել շփման գծում գրանցվող միջադեպերը, ինչպես նաև ԵԱՀԿ-ն և Կարմիր Խաչն օգնելու են որոնել անհետ կորածներին:
Ավելի հետաքրքրիր է Լավրովի հայտարարության եզրափակիչ հատվածը: Նա նշել է, որ այս տարվա հունիսին ՀՀ ու Ադրբեջանի նախագահները կհամաձայնեցնեն հաջորդ հանդիպման վայրն ու ժամկետները, որտեղ քննարկելու են Լեռնային Ղարաբաղի վերջնական կարգավորման չափանիշները: Ռուսաստանցի նախարարին դժվար է մեղադրել չափազանցված լավատեսության մեջ և եթե խոսվում է, որ նախագահները շուտով կրկին անգամ հանդիպելու են, դա նշանակում է, որ տեղի է ունեցել տեղաշարժ: Այդ տեղաշարժերը պետք է փնտրել ղարաբաղյան հակամարտության գոտուց հեռու:
Ընդունված է համարել, որ Ղարաբաղում լարվածության աստիճանը սկսել է աճել 2014թ.-ի ամռանը, երբ Ադրբեջանը սկսեց աստիճանաբար մեծացնել կիրառվող զինատեսակների տրամաչափը: Այդ ժամանակ լայնամաշտաբ էսկալացիայից հնարավոր եղավ խուսափել ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի միջնորդական առաքելության շնորհիվ՝ Սոչիում կազմակերպելով ՀՀ-ի ու Ադրբեջանի նախագահների հանդիպում: Սակայն այդ ժամանակ Մոսկվայի նախաձեռնողականությունը պատշաճ արձագանք չէր գտել Վաշինգտոնի ու Բրյուսելի կողմից, քանի որ ընթանում էր Արևմուտք-ՌԴ թեժ հակամարտությունն ու հակառուսական տրամադրությունների հրահրումը համարվում էր Ադրկովկասի ապակայունացման գործոններից մեկը: Չի բացառվում, որ 2014թ.-ի ապակայունացումը Ղարաբաղում Արևմուտքի պատասխաններից մեկն էր, այդ թվում նրա դաշնակից Թուրքիայի պատասխանը Մոսկվայի գործողություններին Ուկրաինայում և Սիրիայում: Չնայած խոսվում էր, որ Ղարաբաղը միակ հարթակն է, որտեղ համանախագահող երկրների շահերը համընկնում են, սակայն ՌԴ-ի, ԱՄՆ-ի ու ԵՄ-ի խորքային տարաձայնություններն իրենց բացասական արտացոլանքն էին թողնում բանակցային գործընթացի վրա:
Թուրքական հետքը կարելի է տեսնել նաև ապրիլյան սրացումների ժամանակ: Հիշում ենք, որ այդ ժամանակ Բաքվի գործողություններին իր աջակցությունն էր հայտնել միայն Թուրքիայի նախագահը:
Վերջին երկու-երեք տարիների ընթացքում Մինսկի եռյակի ջանքերով հնարավոր եղավ կազմակերպել հայ և ադրբեջանցի առաջնորդների հանդիպումը, ինչը հիմք է տալիս խոսել որոշակի անցումային արդյունքների մասին: Միջորդների լավատեսությունն առիթ է տալիս խոսելու ընդհանուր խաղի կանոնների մշակման մասին, որի շրջանակներում էլ ընթանալու են հետագա քննարկումները: Այնուամենայնիվ, հակամարտության կողմերի միջև դեռևս մեծ անդունդ է և որևէ խաղաղարար նախաձեռնություններ չեն կարող արագ, շոշափելի արդյունքներ տալ: Սակայն պետք է նշել, որ հանդիպումից առաջ շփման գծում տարիներ ի վեր առաջին անգամ համեմատաբար հանգիստ էր: Թեպետ կրակոցներ շփման գծում հնչել են, որի արդյունքում զիհվել է նաև ԼՂ զինծառայող:
Վիեննայում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները պետք է իրականացնել գործնականում, սակայն այստեղ չեն բացառվում նոր խաթարող հանգամանքներ: Շատ բան կախված է Ադրբեջանի նախագահի դիրքորոշումից, քանի որ Երևանը միշտ էլ հանդես է եկել հետաքննությունների մեխանիզմների ներդրման օգտին:
Աշոտ Սաֆարյան՝ հատուկ VERELQ-ի համար
